Công tác pháp chế có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong các cơ quan, tổ chức, giúp thực hiện, duy trì các mặt công tác của đơn vị theo đúng chức năng, nhiệm vụ, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật trong các lĩnh vực công tác và tạo sự thống nhất, nề nếp. Đối với Học viện Chính trị Công an nhân dân, ngay từ khi đi vào hoạt động, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện đã xác định công tác pháp chế là một trong những mặt công tác quan trọng cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện để tạo hành lang pháp lý giúp ổn định tổ chức, sớm đưa các hoạt động đi vào nề nếp, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm, điều kiện thực tế của đơn vị. Theo đó, công tác pháp chế tại Học viện được tập trung triển khai trên các nội dung: (1) xây dựng, ban hành hệ thống văn bản quy định, quy chế, quy trình công tác; (2) tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; (3) nghiên cứu tham gia xây dựng, hoàn thiện pháp luật; (4) Tổ chức giảng dạy, biên soạn giáo trình tài liệu dạy học về pháp luật; (5) thực hiện công tác cải cách hành chính và bảo vệ bí mật nhà nước; (6) Thiết lập Quy chế phối hợp với các đơn vị trong và ngoài ngành Công an.
Triển khai các nội dung trên, đánh giá kết quả đạt được sau hơn 7 năm tổ chức thực hiện cho thấy:
Đối với công tác xây dựng, ban hành hệ thống văn bản quy định, quy trình, quy chế trong nội bộ Học viện: Quán triệt các quy định của pháp luật, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và đào tạo, Bộ Công an; căn cứ đặc điểm, tình hình thực tiễn tại đơn vị, Học viện đã xác định danh mục cần xây dựng, ban hành các văn bản để cụ thể hóa các quy định, hướng dẫn của cấp trên trong việc thực hiện nhằm tạo sự thống nhất, nề nếp, hiệu quả, phân công, phân cấp rõ ràng. Theo đó, đã lập danh mục gồm 34 văn bản trên tất cả các mặt công tác, gồm: Các văn bản quy định về hoạt động giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học; các văn bản về công tác quản lý, giáo dục hoc viên; văn bản về công tác tham mưu, đối ngoại, hợp tác quốc tế; văn bản về công tác xây dựng lực lượng, tài chính, hậu cần;…và phân công cho các đơn vị chủ trì xây dựng. Với tinh thần trách nhiệm cao, phát huy trí tuệ tập thể, chỉ trong thời gian ngắn sau khi chính thức đi vào hoạt động, Học viện đã ban hành các văn bản cơ bản, mang tính nền tảng cho việc thực hiện như: Quy chế làm việc của Học viện; Quy chế đào tạo; Quy chế chi tiêu nội bộ; Quy chế công tác tham mưu; Quy định về tuyển chọn cán bộ, giảng viên; Quy định công tác quản lý, giáo dục học viên; Quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng khoa học, đào tạo…và sau hơn 1 năm đã ban hành đầy đủ các quy chế, quy định theo danh mục xác định. Đây là kết quả đạt được rất quan trọng, tạo hành lang pháp lý để tổ chức triển khai thực hiện thống nhất, hiệu quả các mặt công tác và phục vụ cho việc kiểm tra, đánh giá, chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo các cấp trong Học viện. Quá trình triển khai thực hiện, những vướng mắc, bất cập đã được bổ sung, chỉnh sửa kịp thời và đến nay, trên cơ sở thực tiễn có nhiều thay đổi so với thời điểm ban hành, nhiều nội dung đã có quy định hoặc hướng dẫn khác, Học viện đã ban hành kế hoạch số 1039/KH-T03-P1 ngày 01/6/2021 về tổng rà soát để sửa đổi, bổ sung, thay thế, hợp nhất các văn bản trên tinh thần quán triệt, cụ thể hóa các quy định của cấp trên phù hợp với thực tiễn, nhiệm vụ đặt ra hiện nay. Trong đó, đã xác định danh mục gồm 40 văn bản và yêu cầu văn bản được ban hành phải ngắn gọn, đầy đủ, dễ nhớ, dễ thực hiện và bao phủ trên tất cả các mặt, các lĩnh vực công tác của Học viện. Trên tinh thần đó, hiện nay Học viện đang tập trung nghiên cứu, xây dựng, tiến độ theo kế hoạch đến hết quý I/2022 sẽ hoàn thành.
Đối với công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật: Xác định đây là một trong những nội dung quan trọng trong công tác pháp chế nói riêng và trong tổ chức và hoạt động của Học viện nói chung, Học viện đã thường xuyên tổ chức thực hiện tốt công tác tuyên tryền, phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ, giảng viên, học viên trong Trường để kịp thời nắm bắt các văn bản, chính sách pháp luật của Nhà nước, Bộ Công an, Bộ Giáo dục và đào tạo về các lĩnh vực có liên quan đến công tác bảo đảm an ninh trật tự, xây dựng lực lượng CAND và công tác giáo dục, đào tạo và vận dụng vào thực tiễn công tác. Việc tổ chức được thực hiện bằng nhiều hình thức phù hợp, như: Tổ chức các Hội nghị phổ biến, quán triệt các đạo luật mới được thông qua (thông thường, sau mỗi kỳ họp của Quốc hội, Học viện đều tổ chức các Hội nghị phổ biến, quán triệt các đạo luật mới đươc thông qua, mới Báo cáo viên là thành viên Tổ biên tập xây dựng Luật trực tiếp trao đổi, báo cáo); sao gửi văn bản đến các đơn vị để phổ biến, quán triệt; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu (tham gia cuộc thi do cấp trên tổ chức hoặc phát động cuộc thi trong Học viện. Tại các cuộc thi, cán bộ, giảng viên, học viên đã tham gia đông đảo, nghiên cứu, tìm hiểu chuẩn bị bài thi công phu, trí tuệ, nhiều bài thi đạt giải cao ở cấp Trung ương, như: Giải đặc biệt cuộc thi Tìm hiểu Hiến pháp; Giải đặc biệt cuộc thi tìm hiểu Luật an ninh mạng;…). Đồng thời, hằng năm tổ chức hàng chục lượt truyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, học sinh, Nhân dân các địa phương gắn với tổ chức hoạt động học tập, thực tế, thiện nguyện xã hội tại Công an các địa phương (đã tổ chức trên 10 đoàn Học viện đến tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho học sinh các cấp học ở các địa phương; theo đề nghị của các Trường Đại học và chính quyền các địa phương đã tổ chức 15 lượt lãnh đạo, giảng viên pháp luật báo cáo các chuyên đề pháp luật chuyên sâu)... góp phần nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ, Nhân dân về các quy định pháp luật, tích cực tham gia công tác bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Đối với hoạt động tham gia xây dựng văn bản quy phạm pháp luật: Theo đề nghị của các cơ quan, đơn vị, Học viện đã tổ chức nghiên cứu, tham gia ý kiến đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật được gửi xin ý kiến với tinh thần trách nhiệm cao, nghiêm túc. Qua đó, các văn bản góp ý của Học viện đươc các đơn vị gửi xin ý kiến đánh giá cao. Cùng với đó, với đội ngũ lãnh đạo, giảng viên với nhiều đồng chí là tướng lĩnh, chuyên gia, có nhiều kinh nghiệm và chuyên môn trong lĩnh vực pháp luật, thông qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao và kết quả tổ chức nghiên cứu các chuyên đề, đề tài khoa học, Học viện đá có nhiều báo cáo tư vấn với Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an về những nội dung để hoàn thiện thể chế, kiến nghị, đề xuất ban hành, sửa đổi pháp luật, như: Dự án Luật Công an nhân dân; Luật sửa đổi, bổ sung Luật Hình sự, Luật Tố Tụng hình sự, Luật an ninh mạng, Luật Cảnh sát cơ động... được ghi nhận, đưa vào dự thảo sửa đổi, bổ sung luật.
Đối với việc xây dựng, biên soạn giáo trình, tài liệu và tổ chức giảng dạy các học phần, môn học về pháp luật: Với vị trí, vai trò là một cơ sở giáo dục, đào tạo, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị thuộc học viện xây dựng kế hoạch tổ chức biên soạn giáo trình, tài liệu dạy học và tổ chức giảng dạy các học phần, môn học cho các hệ học, đối tượng đào tạo, bồi dưỡng của Học viện. Trong đó, đã tổ chức nhiều tọa đàm, hội thảo, tổ chức nghiên cứu nhiều đề tài về lĩnh vực pháp luật, nhất là những vấn đề về chính trị - pháp luật; nhà nước và pháp luật, những quy định mới trong các đạo luật và hiện nay đang tích cực tham gia nghiên cứu, xây dựng các chuyên đề về “Xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”.
Đối với công tác phối hợp, hợp tác: Xuất phát từ đặc điểm là một cơ sở đào tạo mới được thành lập, với phương châm đi tắt đón đầu, ngay từ ngày đầu thành lập, Học viện đã triển khai nhiều hoạt động giao lưu, thiết lập quan hệ, ký kết Quy chế phối hợp với nhiều cơ quan, đơn vị trong và ngoài ngành Công an như: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Học viện Chính trị Bộ Quốc Phòng, Học viện khoa học xã hội, Học viện dân tộc, Trường Chính trị Bộ Công an Lào, Học viện An ninh Nhân dân, Học viện Cảnh sát Nhân dân, Văn phòng Bộ Công an, Cơ quan ủy ban kiểm tra Đảng ủy Công an Trung ương, Cục C10, Công an thành phố Cần Thơ, Công an tỉnh Thanh Hóa; ... và với cá nhân các nhà khoa học chuyên gia đầu ngành trên nhiều lĩnh vực để tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ, trao đổi, học tập kinh nghiệm phục vụ việc triển khai thực hiện nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học và các mặt công tác khác của Học viện. Kết quả Học viện đạt được những năm qua có phần đóng góp quan trọng từ kết quả triển khai thực hiện các quy chế phối hợp, bản ghi nhớ hợp tác giữa Học viện với các cơ quan, đơn vị, địa phương, nhà trường và các chuyên gia, nhà khoa học.
Bên cạnh những kết quả đã được trong thời gian qua thì công tác pháp chế của Học viện cũng bộc lộ một số tồn tại, hạn chế, như: quy chế, quy định được ban hành đầy đủ nhưng việc phổ biến, quán triệt còn chưa được chú trọng và thực hiện thường xuyên nên chưa đi vào thực tiễn, hiệu quả chưa cao; nội dung, chất lượng văn bản còn chưa cao; đội ngũ cán bộ làm công tác pháp chế của Học viện thời gian qua đã tham mưu, triển khai có hiệu quả nhiều chương trình, kế hoạch công tác pháp chế tuy nhiên phải thừa nhận rằng còn chưa tưng xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao; chưa thực hiện được đầy đủ, triệt để nên chưa phát huy được hết vị trí, vai trò “gác cửa”của công tác pháp chế tại đơn vị; chưa có cơ chế huy động, phát huy và tạo được phong trào, nề nếp trong lĩnh vực công tác pháp chế từ các đơn vị và toàn Học viện.
Thời gian tới, trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và “xây dựng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”; đồng thời, để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra theo chúng tôi công tác pháp chế của Học viện cần tập trung triển khai và tổ chức thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, xác định rõ hơn vị trí, vai trò, nội dung công tác pháp chế để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hiệu quả. Trong đó, các đơn vị và mỗi cán bộ phải luôn thấy được trách nhiệm, tự giác, chủ động và thường xuyên rà soát, cập nhật các quy định để áp dụng vào thực tiễn công tác gắn với tổ chức tốt hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; đơn vị chức năng trên lĩnh vực công tác được giao phải là đơn vị chủ trì trong việc theo dõi, kiểm tra việc thi hành pháp luật về lĩnh vực đó trên tinh thần phải quán triệt và thực hiện đúng, đầy đủ các quy định của pháp luật; kịp thời phát hiện sai phạm, chấn chỉnh và khắc phục.
Hai là, chú trọng và nâng cao chất lượng các quy định được ban hành gắn với việc quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc, nề nếp, hiệu quả để quy định thực sự đi vào thực tiễn, gắn với thực tiễn và để giải quyết thực tiễn đặt ra; khắc phục tình trạng ban hành quá nhiều quy định, chạy theo phong trào hoặc không tuân thủ chặt chẽ quy trình xây dựng, ban hành văn bản; trong đó, cần chú ý từ khâu xác định danh mục phải làm rõ sự cần thiết ban hành văn bản (trả lời cho câu hỏi: Không ban hành văn bản có thực hiện được không).
Ba là, quan tâm kiện toàn bộ phận pháp chế Học viện bảo đảm thực hiện được đúng, đầy đủ chức năng, nhiệm vụ được giao. Trong đó, tham mưu ban hành được chương trình, kế hoạch hoạt động cho cả giai đoạn và từng năm, từng kỳ; duy trì được các hoạt động thường xuyên và tổ chức tốt các phong trào, hoạt động, những nội dung cụ thể trong công tác pháp chế (thẩm định văn bản pháp quy; tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; theo dõi, kiểm tra việc thi hành pháp luật; sơ kết, tổng kết các chuyên đề, việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật; tham gia xây dựng văn bản pháp luật;…).
Bốn là, tổ chức tốt hoạt động tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ, Nhân dân, các cơ quan, đơn vị, địa phương gắn với các hoạt động thực tế, dân vận, thiện nguyện.
Năm là, là cơ sở đào tạo, trung tâm nghiên cứu với đội ngũ cán bộ có trình độ cao, am hiểu và nhiều kinh nghiệm thực tiễn cần phát huy và chủ động tổ chức tốt việc triển khai nghiên cứu các đề tài, chuyên đề, tọa đàm, hội thảo khoa học về lĩnh vực pháp luật; biên soạn giáo trình, bài giảng và tổ chức giảng dạy các học phần, môn học về pháp luật, xây dựng Học viện thành trung tâm nghiên cứu, địa chỉ tin cậy cho Công an các đơn vị, địa phương, các cơ quan, tổ chức tham vấn ý kiến trong việc hoạch định chính sách, hoàn thiện thể chế./.
Phùng Ngọc Hưng – Lê Tùng Hưng
Học viện Chính trị CAND