Kỳ II: Những điệp vụ nổi bật do Mossad tiến hành
Điệp viên huyền thoại Eli Cohen của Mossad. Ảnh tư liệu
Trong lịch sử tồn tại gần 80 năm qua, Mossad đã tiến hành nhiều điệp vụ nổi tiếng gây tiếng vang lớn trong cộng đồng tình báo quốc tế nói riêng và với thế giới nói chung. Những điệp vụ nổi tiếng trước chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” có thể điểm lại, gồm:
Điệp vụ Adolph Eichmann – 1960
Năm 1960, Mossad trở nên nổi tiếng khi bắt cóc thành công Adolph Eichmann, tội phạm chiến tranh phát xít Đức khi hắn đang lẩn trốn tại Argentina. Eichmann được cho là “Kiến trúc sư trưởng” của chương trình diệt chủng Holocaust thời Đức Quốc xã.
Eichmann sinh ra ở Solingen, Đức năm 1906. Tháng 11.1932, ông gia nhập tổ chức tinh nhuệ của Đức Quốc Xã, SS (Schutzstaffel), nơi chịu tránh nhiệm cho nhiều vấn đề của nước Đức dưới thời Quốc Xã, bao gồm cảnh sát, tình báo, và thực thi các chiến dịch bài Do Thái của Adolf Hitler. Tháng 01.1942, tại Hội nghị Wannsee (Đức), Eichmann gặp các quan chức hàng đầu của Đức Quốc Xã đề xuất “Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái” với mục tiêu tiêu diệt toàn bộ người Do Thái ở châu Âu. Theo đó, hàng triều người Do Thái từ các khu vực châu Âu bị Đức Quốc Xã chiếm đóng được chuyển đến các “Trại tử thần” và đưa vào các phòng khí ngạt hoặc ép phải làm việc khổ sai cho đến chết. Eichmann được cho là đã khiến 3-4 triệu người Do Thái thiệt mạng tại các “Trại tử thần” và khoảng 2 triệu người bị bức tử ở những nơi khác trước khi Chiến tranh thế giới 2 kết thúc.
Adolph Eichmann.
Nguồn: High-ranking Nazi official Adolf Eichmann captured, History.com
Sau khi Đức Quốc xã bị tiêu diệt, Thế chiến II kết thúc, Eichmann lẩn trốn sang ẩn náu tại Argentina, sống dưới vỏ bọc với tên gọi mới - Ricardo Klement. Để trả thù cho người Do Thái, tìm kiếm tội phạm chiến tranh, Mossad đã tiến hành chiến dịch truy lùng tung tích của Eichmann. Năm 1957, Mossad nhận được thông tin về hành tung của Eichmann và bắt đầu chiến dịch theo dõi kéo dài nhiều năm. Ngày 11.5.1960, một đội đặc nhiệm Mossad do Rafi Eitan chỉ huy đã bắt cóc được Adolph Eichmann khi tên này bước xuống xe buýt ở Buenos Aires. Để tránh sự phát hiện, Mossad đã đưa Eichmann lên chuyến bay của hãng El Al, cải trang ông thành nhân viên hàng không say rượu. Eichmann bị đưa về Israel, xét xử công khai năm 1961 và bị tử hình năm 1962 vì tội ác chống lại loài người.
Chiến dịch “Sự phẫn nộ của Chúa” 1972-1973
Một trong những trang buồn u tối của lịch sử Olympic quốc tế là vụ tấn công khủng bố tại Thế vận hội Munich 1972, khi những kẻ khủng bố sát hại 11 vận động viên và huấn luyện viên người Israel. Chiến dịch khủng bố mang mật danh “Tháng Chín Đen” của người Palestine. Sau hơn một tuần Thế vận hội diễn ra theo kế hoạch, biệt đội 8 chiến binh của Palestine cải trang thành vận động viên rạng sáng ngày 5/9, các tay súng này đã vượt hàng rào, đột kích vào Làng Olympic, tiến về khu nhà ở của đội Israel tại 31 Connollystrasse. Sử dụng chìa khóa đánh cắp được, các tay súng xông vào căn hộ số 1, nơi có Yossef Gutfreund - trọng tài đấu vật và Moshe Weinberg - huấn luyện viên đấu vật của đội Israel. Sau một thời gian lùng sục, khống chế các thành viên đội tuyển bắn súng, đấu vật của Israel và bắn chết Weinberg, các tay súng rút đi cùng 9 con tin là vận động viên và huấn luyện viên người Israel.
Những kẻ khủng bố yêu cầu thả 234 người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của Israel, giải phóng Andreas Baader và Ulrike Meinhof của Lực lượng Hồng quân khỏi các nhà tù của Đức, và cung cấp một máy bay để đưa họ đến một điểm an toàn ở Trung Đông. Israel đã phản ứng với tình hình ngay lập tức và rất kiên định - không thương lượng với những kẻ khủng bố trong bất kỳ trường hợp nào, vì tin rằng, việc đó sẽ tạo ra tiền lệ sai lầm và tạo động lực cho các vụ việc tương tự trong tương lai. Israel đã xin phép Tây Đức đưa Đơn vị Lực lượng Đặc nhiệm tinh nhuệ của họ đến Munich để giải phòng con tin, nhưng đã bị Thủ tướng Willy Brandt và Bộ trưởng Nội vụ Hans-Dietrich Genscher từ chối.
Sau những nỗ lực giải cứu bất thành, 11 vận động viên và huấn luyện viên của đội tuyển Israel đã bị nhóm khủng bố sát hại; năm tên trong nhóm chiến binh “Tháng Chín Đen” bị tiêu diệt và ba trong số chúng bị bắt. Sau vụ khủng bố, Mossad được Thủ tướng Golda Meir giao nhiệm vụ truy lùng và hạ gục những người chịu trách nhiệm. Chiến dịch mang tên “Sự phẫn nộ của Chúa” đã được triển khai. Dưới sự chỉ đạo của Giám đốc Mossad Zvi Zamir và sĩ quan Michael Harari, các đội ám sát của Mossad đã truy lùng 20-35 mục tiêu trên khắp châu Âu và Trung Đông. Người đầu tiên bị ám sát bởi đặc vụ Mossad là Abdel Wael Zwaiter, một nhà tổ chức PLO và là em họ của nhà lãnh đạo Yāsir Arafāt. Zwaiter bị hạ sát tại sảnh của tòa nhà chung cư ở Rome vào tháng 10.1972. Mục tiêu tiếp theo là Mahmoud Hamshari, đại diện PLO tại Paris - là một trong những vụ giết người tàn bạo nhất. Theo kế hoạch, tháng 12.1972, Hamshari được một đặc vụ Mossad đóng giả một nhà báo người Italy gọi đến để sắp xếp một cuộc phỏng vấn. Sau khi danh tính và nơi ở của vị đại diện được xác nhận, chuyên gia chất nổ của Mossad đã bí mật đột nhập nơi ở và cài chất nổ vào điện thoại, sau đó kích hoạt từ xa giết chết người nghe điện thoại. Các nghi phạm khác sống ở các khu vực khác nhau của châu Âu và Trung Đông cũng trở thành mục tiêu tương tự và bị giết trong vài tháng sau đó. Đồng thời, trong điệp vụ này, Mossad còn sử dụng chiến thuật nghi binh bằng một đội lính dù Israel xâm nhập trụ sở PFLP, trong khi các lực lượng chính nhắm vào Muhammad Youssef Al-Najjar, Kamal Adwan và Kamal Nasser, kết quả là cả ba đều bị sát hại.
Tuy nhiên, Mossad đã vấp phải một sai lầm lớn khi ám sát nhầm Ahmed Bouchikhi, một bồi bàn người Morocco tại Na Uy năm 1973, dẫn đến việc 6 điệp viên của Mossad bị bắt và chiến dịch “Sự phẫn nộ của Chúa” bị cho là đã gác lại. Dù vậy, chiến dịch này đã khẳng định quyết tâm của Mossad trong việc bảo vệ Israel trước các mối đe dọa khủng bố.
Chiến dịch “Kim cương” - 1966
Trong những năm 1960, Không quân Israel đối mặt với thách thức từ tiêm kích MiG-21 tiên tiến của Liên Xô, được Iraq và các nước Ả rập sử dụng. Để nghiên cứu điểm yếu của loại máy bay này, Mossad phát động chiến dịch kim cương nhằm đánh cắp một chiếc MiG-21 từ Iraq. Để thực hiện Chiến dịch này, năm 1964, Mossad tuyển mộ thành công phi công Iraq Munir Redfa, một người Thiên Chúa giáo bất mãn với chế độ Baghdad. Sau nhiều tháng thuyết phục, Redfa đồng ý lái chiếc MiG-21 đào tẩu sang Israel ngày 16/8/1966, mang theo cả gia đình. Máy bay hạ cánh an toàn tại căn cứ Hatzor; Mossad phối hợp với Không quân Israel phân tích kỹ lưỡng thiết kế của MiG-21.
Sau khi đào tẩu, chiếc MiG-21 được gắn số hiệu 007, hiện được trưng bày tại Bảo tàng Không quân Israel. Ảnh: Không quân Israel
Sau khi có được chiến lợi phẩm, các phi công Israel đã tiến hành bay thử nhiều lần MiG-21 và tác chiến cùng với các tiêm kích của Không quân Israel để huấn luyện phi công đối phó với máy bay MiG-21 của các nước Ả Rập. Sau các chuyến bay thử nghiệm, các chuyên gia không quân Israel nhận thấy nó có trần bay cao và tốc độ bay rất nhanh, nhẹ hơn chiến đấu cơ Mirage III hẳn một tấn. Điều đó giúp họ hiểu tại sao phương Tây lại coi trọng MiG-21 đến vậy. Thông tin thu được đã giúp Israel phát triển chiến thuật đối phó hiệu quả, góp phần vào chiến thắng áp đảo trong Chiến tranh Sáu Ngày (1967) khi Không quân Israel bắn hạ 6 chiếc MiG-21 của Syria mà không mất một chiếc máy bay nào. Chiến dịch này thể hiện khả năng tuyển mộ và thao túng con người cũng như khả năng giải phẫu công nghệ của Mossad và các chuyên gia kỹ thuật.
Chiến dịch “Máy nhắn tin” – 2024
Gần đây, năm 2024, Mossad được cho là đứng sau chiến dịch táo bạo sử dụng máy nhắn tin và bộ đàm để tấn công các thành viên Hezbollah tại Li Băng. Mossad đã thiết kế những máy nhắn tin chứa chất nổ siêu nhỏ, được chế tạo lớn hơn bình thường để giấu thuốc nổ mà vẫn đảm bảo hoạt động bình thường. Chiến dịch bắt đầu từ năm 2022, với các thử nghiệm kỹ lưỡng để đảm bảo thiết bị chỉ gây thương tích cho mục tiêu mà không ảnh hưởng đến người xung quanh. Khi được kích hoạt, hàng nghìn máy nhắn tin và bộ đàm phát nổ đồng loạt, gây tổn thất nặng nề cho Hezbollah về cả nhân sự và tinh thần.
Vụ việc bắt đầu tại Dahiyeh, khu ngoại ô phía Nam thủ đô Beirut và vùng lân cận tại Lebanon, vào khoảng 15h30 ngày 17/9 (giờ địa phương) khi hàng nghìn máy nhắn tin cầm tay đã bất ngờ phát nổ. Hàng chục người đã thiệt mạng và 2.800 người bị thương, bao gồm 200 trường hợp nguy kịch trong một sự cố được mô tả là "vi phạm an ninh lớn nhất từ trước đến nay". Ngày 19/9, chính quyền Lebanon đã công bố kết quả điều tra sơ bộ loạt vụ nổ máy nhắn tin và bộ đàm gây chấn động nước này những ngày qua. Trong thư gửi đến Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ), phái đoàn thường trực của Lebanon tại LHQ cho biết kết quả điều tra sơ bộ cho thấy các thiết bị liên lạc, bao gồm máy nhắn tin, bộ đàm, laptop... đã được gài sẵn thuốc nổ một cách chuyên nghiệp trước khi nhập khẩu vào Lebanon và được kích nổ bằng cách gửi tin nhắn điện tử đến những thiết bị đó.
Vụ tấn công bằng máy nhắn tin đã mở đường cho các đợt không kích của Israel, bao gồm cả vụ loại bỏ thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah. Chiến dịch này được các chuyên gia đánh giá là bước tiến của Mossad trong việc kết hợp tình báo con người với tình báo công nghệ cao, tạo ra một đòn đánh bất ngờ và hiệu quả.
Thất bại đáng nhớ cùng bê bối và thách thức đặt ra đối với Mossad hiện nay
Mặc dù được đánh giá là gặt hái được nhiều thành công, Mossad cũng gặp phải những thất bại cay đắng. Nổi bật nhất là vụ ám sát nhầm Ahmed Bouchikhi, một bồi bàn người Morocco ở Na Uy vào ngày 21/7/1973. Đặc vụ Mossad đã nhầm Bouchikhi với Ali Hassan Salameh, tham mưu trưởng của tổ chức “Tháng Chín Đen”. Vụ ám sát nhầm khiến toàn bộ nhóm điệp viên bị bắt giữ và kết tội, để lộ toàn bộ mạng lưới gián điệp và cơ sở hạ tầng của Mossad tại châu Âu, cũng như làm danh tiếng của cơ quan này bị tổn hại nghiêm trọng.
Gần đây, tháng 2.2021, chính giới Israel rất kinh ngạc bởi một vị Phó tướng của Mossad có biệt danh Aleph quyết định từ chức. Giới tình báo quốc tế rất đỗi ngạc nhiên vì tính phi logic: viên tình báo từng đứng sau nhiều chiến dịch thành công vang dội đã rút lui trong bối cảnh nguy cơ càng tăng từ phía đối thủ. Một tháng sau khi tuyên bố từ chức, Aleph mới trả lời phỏng vấn, trong đó đổ hết tội cho Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Theo lời ông thì, “lãnh đạo tồi” là nguyên nhân gây thất bại trong cuộc đối địch và cảnh báo: tính độc lập của cơ quan đặc vụ gặp nguy cơ, vô phương cứu vãn. Giữa tháng 3.2021 mọi chuyện vỡ lở khi nhiều người biết người đứng đầu cơ quan tình báo Yossi Cohen đã thề trung thành với vợ ông Benjamin Netanyahu để được nhận vị trí hằng mong ước. Cả Cohen, cả bà Sara Netanyahu tất nhiên phản bác tin đồn đó, nhưng ở Israel người ta lo rằng dưới sự lãnh đạo của Cohen, Mossad sẽ biến thành công cụ của Thủ tướng và sẽ thi hành mọi mệnh lệnh của ông, ngay cả khi việc đó đi ngược với lợi ích dân tộc.
Trong giai đoạn khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng, bản thân người đứng đầu Mossad hiện nay (Cohen) cũng nhận thức được rằng, công nghệ hiện đại tuy làm cho việc lập kế hoạch được nhanh, nhưng lại cho phép truy ra dấu vân tay, võng mạc và nét mặt của điệp viên... Đồng thời, công nghệ phát triển quá nhanh đã tạo nên nạn thất thoát nhân sự của ngành tình báo. Bên cạnh đó, theo bề dày lịch sử, Mossad sẽ có càng nhiều cộng sự về hưu và ngồi viết hồi ký, thường xuyên giới thiệu cho các kênh truyền hình, tiết lộ những chuyện ly kỳ về những điệp viên, điệp vụ cũng những “ngón nghề” khiến hoạt động của Mossad ngày càng dễ bị lộ tẩy.
Nguyễn Đình Thiện - Trần Thị Thảo
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vụ thảm sát Munich và chiến dịch trả thù “Sự phẫn nộ của Chúa” https://vov.vn/the-gioi/ho-so/vu-tham-sat-munich-va-chien-dich-tra-thu-su-phan-no-cua-chua-877230.vov
4. 23/05/1960: Adolf Eichmann bị bắt, https://nghiencuuquocte.org/2023/05/23/adolf-eichmann-bi-bat/
Kỳ 3: Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” ngày 13.6.2025, Mossad khiến thế giới Arab “chết lặng trong nỗi kinh hoàng”