Trong Thông điệp Liên bang năm 2024, Tổng thống Nga nhận định: Ngày nay, Nga là nền kinh tế lớn nhất châu Âu xét về tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tính theo sức mua tương đương (PPP), và là nền kinh tế lớn thứ năm trên thế giới. Tốc độ và chất lượng tăng trưởng cho phép Nga hy vọng và thậm chí tuyên bố rằng, trong tương lai gần, sẽ có thể tiến thêm một bước nữa để trở thành 1 trong 4 cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới. Hy vọng trên cùng những cam kết về các biện pháp cụ thể và các khoản đầu tư trong Thông điệp có trở thành hiện thực hay không vẫn còn là vấn đề được mong đợi.

Tổng thống Nga V.Putin đọc Thông điệp liên bang. Nguồn: vesti.ru

1. Bức tranh về tốc độ tăng trưởng kinh tế và việc làm, thu nhập của người dân được phản ánh qua Thông điệp

Đánh giá về tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2023, Thông điệp cho biết: Năm 2023, nền kinh tế Nga tăng trưởng với tốc độ cao hơn thế giới. Xét về chỉ số này, Nga không chỉ dẫn trước các quốc gia hàng đầu của Liên minh châu Âu mà còn dẫn trước tất cả các quốc gia G7. Bất chấp lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây ngày càng siết chặt hơn, nhưng Thông điệp cho biết, bắt đầu từ năm 2020, mức lương tối thiểu đã tăng gấp rưỡi - từ 12.000 lên 19.000 ruble mỗi tháng. Putin nhận định, đến năm 2030, mức lương tối thiểu sẽ tăng gần gấp đôi lên 35.000 ruble. Và điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến phúc lợi xã hội, tiền lương trong khu vực công và trong các ngành kinh tế.

Trong quá trình tái sản xuất xã hội, sản xuất luôn giữ vai trò quyết định. Trong đó, doanh nghiệp và cơ sở sản xuất là nhân tố sống động nhất của nền kinh tế trong tạo ra của cải, vật chất, việc làm và thu nhập. Về phương diện này, Thông điệp cho biết, những năm gần đây, hàng trăm nhà xưởng, nhà máy và cơ sở sản xuất mới đã được mở ra tại Nga. Trong số đó, có cả những gã công nghiệp khổng lồ như nhà máy khai thác và luyện kim Udokan ở Transbaikalia, nhà máy luyện nhôm Taishet ở vùng Irkutsk, trung tâm Murmansk để xây dựng các cấu trúc công suất lớn ngoài khơi và ZapSibNeftekhim ở vùng Tyumen. Tổng thống Putin cho biết, tất nhiên, danh sách này còn dài và ông cũng lưu ý rằng, trong 6 năm tới, tổng giá trị gia tăng của ngành sản xuất Nga phải tăng không dưới 40% so với năm 2022. Sự phát triển tăng tốc như vậy đồng nghĩa với việc tạo ra hàng nghìn doanh nghiệp mới và nhiều việc làm hiện đại, được trả lương cao. Ông cho biết, Nga đã chuẩn bị sẵn “thực đơn” công nghiệp. Các công ty thực hiện dự án công nghiệp có thể lựa chọn biện pháp hỗ trợ phù hợp, thỏa thuận bảo vệ và ưu đãi đầu tư, hợp đồng đầu tư đặc biệt, nền tảng đầu tư cụm... Khá nhiều công cụ đã được đưa ra và đang được áp dụng. Ông cam kết, Nga sẽ tiếp tục phát triển các cơ chế này và trong 6 năm tới, sẽ phân bổ thêm 120 tỷ ruble để hỗ trợ các dự án nghiên cứu và phát triển (R&D) của doanh nghiệp, cũng như để hỗ trợ chương trình thế chấp công nghiệp.

2. Thực trạng đầu tư và cam kết của Tổng thống đối với các doanh nghiệp Nga

Trong Thông điệp, Putin nhấn mạnh: Tốc độ tăng trưởng đầu tư lũy kế trong năm 2021 là 8,6%, trong khi kế hoạch là 4,5%. Năm 2022 là 15,9% so với kế hoạch 9,5%. Và trong 9 tháng năm 2023, kế hoạch năm là 15,1% thì mức tăng là 26,6%. Thời gian tới, Nga sẽ bổ sung 300 tỷ ruble vào Quỹ phát triển công nghiệp và tăng gần gấp đôi số vốn của quỹ vào chú trọng hỗ trợ các dự án công nghệ cao. Ông cho biết, Nga sẽ phân bổ thêm ít nhất 200 tỷ ruble trong khuôn khổ nền tảng sáng tạo cụm để hỗ trợ lãi suất cho các dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp ưu tiên; vốn hóa của thị trường chứng khoán vào năm 2030 phải tăng gấp đôi so với mức hiện tại và đạt tới 66% GDP.

Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, Thông điệp cho biết đang đóng góp ngày càng nhiều vào tăng trưởng kinh tế. Ngày nay, doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm trên 21% các lĩnh vực sản xuất, du lịch và công nghệ thông tin. Hàng trăm thương hiệu nội địa mới đã khẳng định mình. Năm 2023, có 1,2 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ đăng ký mới tại Nga. Và đây là con số cao nhất trong 5 năm qua. Putin động viên: Mọi người nỗ lực khởi nghiệp, tin tưởng vào bản thân, vào đất nước và vào sự thành công của mình. Tôi đặc biệt muốn lưu ý rằng số doanh nhân trẻ dưới 25 tuổi tăng 20% trong năm 2023, hiện đứng ở mức trên 240.000 người. Chúng ta cần đảm bảo hỗ trợ những quyết tâm sáng tạo và hướng đến kết quả này để chắc chắn rằng thu nhập trung bình của người lao động trong doanh nghiệp vừa và nhỏ tăng nhanh hơn tốc độ tăng trưởng GDP trong 6 năm tới. Ông cam kết, sẽ tiếp tục phát triển các khu công nghệ công nghiệp với trọng tâm là doanh nghiệp vừa và nhỏ theo các ưu tiên công nghệ của đất nước, với mục tiêu đến năm 2030, cần tạo thêm ít nhất 100 khu như vậy. Các khu này phải hình thành các điểm tăng trưởng và kích thích đầu tư trên khắp đất nước. Putin đặt mục tiêu đến năm 2030, quy mô đầu tư vào các ngành công nghiệp trọng điểm phải tăng 70%.

Đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, Putin nhấn mạnh: Tôi đặc biệt muốn lưu ý đến hoạt động của doanh nghiệp vừa và nhỏ ở nông thôn, trong lĩnh vực nông nghiệp. Bây giờ chúng ta không chỉ tự cung tự cấp hoàn toàn về lương thực, mà Nga còn là quốc gia dẫn đầu trên thị trường lúa mì toàn cầu. Chúng ta là một trong 20 nước xuất khẩu lương thực hàng đầu. Theo đó, Đến năm 2030, sản lượng của tổ hợp công nông nghiệp Nga phải tăng ít nhất 1/4 so với năm 2021 và xuất khẩu tăng gấp rưỡi. Chúng ta chắc chắn sẽ tiếp tục hỗ trợ lĩnh vực này cũng như chương trình phát triển toàn diện khu vực nông thôn, trong đó có việc cải tạo và hiện đại hóa bưu điện.

Trước nguy cơ bị nước ngoài tịch thu, phong tỏa tài sản của Nga (khoảng 300 tỷ USD), Putin yêu cầu, các doanh nghiệp Nga phải đầu tư nguồn lực của mình ở Nga, ở các khu vực của Nga, vào việc phát triển doanh nghiệp và đào tạo nhân sự. Ông nhấn mạnh: Đất nước hùng mạnh và có chủ quyền của chúng ta sẽ mang lại cho doanh nghiệp sự đảm bảo không gì sánh được đối với tài sản và vốn của họ.

Để giảm thiểu nghĩa vụ thuế và việc thanh tra của Chính phủ đối với doanh nghiệp, Putin yêu cầu Chính phủ làm việc với các đại biểu quốc hội về các điều khoản ân xá cho những công ty vừa và nhỏ, đồng thời nhấn mạnh: Không có xử phạt - tôi đặc biệt nhấn mạnh điều này - không có xử phạt, chế tài hoặc tính lại thuế đối với giai đoạn trước. Đây là ý nghĩa của ân xá. Ngoài ra, ông cũng chỉ đạo Chính phủ, bắt đầu từ năm tới, đưa ra cơ chế không tăng đột ngột mà tăng dần nghĩa vụ thuế đối với các công ty chuyển đổi từ hệ thống thuế đơn giản sang hệ thống thuế chung. Đồng thời, ông đề xuất trao cho doanh nghiệp vừa và nhỏ các kỳ hoãn thuế đặc biệt lên đến 6 tháng, 5 năm một lần, mà không ảnh hưởng đến lịch sử tín dụng của doanh nghiệp.

Để hạn chế sự phiền toái và tiêu cực cho các doanh nghiệp, Putin quyết định tạm dừng thanh tra và khẳng định biện pháp này hoàn toàn chính đáng. Bởi ông cho rằng, những công ty cam kết về chất lượng hàng hóa và dịch vụ của mình và hoạt động có trách nhiệm với người tiêu dùng thì có thể và nên được tin tưởng. Theo đó, từ ngày 01.01.2025, Putin cho biết, có thể bãi bỏ lệnh tạm thời dừng thanh tra doanh nghiệp và thay vào đó, dựa trên kinh nghiệm tích lũy được, chuyển hoàn toàn sang cách tiếp cận dựa trên rủi ro và đưa điều này vào luật. Trường hợp không có rủi ro thì cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu số lần thanh tra.

3. Phát triển du lịch, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và hỗ trợ phát triển kinh tế vùng

Trong Thông điệp Tổng thống Putin cho biết, tổng lượng khách du lịch trên toàn quốc dự kiến sẽ tăng gấp đôi lên 140 triệu người mỗi năm tính đến năm 2030, trong bối cảnh các trung tâm du lịch như Altai, Kamchatka, Kuzbass, Bắc Kavkaz, Karelia và Bắc Nga đang phát triển sôi động. Điều quan trọng là đóng góp của ngành du lịch vào GDP của Nga cũng sẽ tăng gấp đôi lên 5% và Nga sẽ sớm triển khai các giải pháp bổ sung cho vấn đề này trong thời gian tới.

Để đạt được mục tiêu đó, theo Putin, ngoài hệ thống giao thông đường bộ, cần đẩy mạnh lưu lượng di chuyển bằng đường hàng không. Đến năm 2030, tổng lưu lượng dịch vụ hàng không ở Nga phải tăng gấp rưỡi so với năm 2023. Để đạt được điều này, Nga phải có kế hoạch đẩy nhanh việc phát triển du lịch hàng không trong và liên khu vực. Chính phủ đã có chỉ đạo rất cụ thể: Hiện đại hóa cơ sở hạ tầng của ít nhất 75 sân bay – hơn 1/3 tổng số sân bay của Nga - trong 6 năm tới. Chính phủ sẽ phân bổ ít nhất 250 tỷ ruble chi trực tiếp từ ngân sách cho mục đích này

Về phát triển công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI), Putin nhấn mạnh: Trong điều kiện hiện đại, việc nâng cao hiệu quả trong mọi khía cạnh năng suất lao động liên quan trực tiếp đến số hóa và việc sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo. Theo Putin, các giải pháp như vậy có thể tạo ra các nền tảng kỹ thuật số cho phép tối ưu hóa sự tương tác giữa người dân, doanh nghiệp và nhà nước. Ông tin rằng, đến năm 2030, Nga phải tạo ra nền tảng kỹ thuật số trong tất cả các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế và xã hội. Nhiệm vụ này và các nhiệm vụ phức tạp khác sẽ được giải quyết trong khuôn khổ dự án quốc gia mới - “Kinh tế dữ liệu”. Theo đó, Nga sẽ chi ít nhất 700 tỷ ruble để thực hiện dự án này trong 6 năm tới. Ông kỳ vọng, đến năm 2030, tổng năng lực siêu máy tính trong nước của Nga phải tăng ít nhất 10 lần và Nga phải nằm trong số 25 quốc gia dẫn đầu thế giới về số lượng robot công nghiệp. Theo đó, Nga cần nâng cấp toàn bộ cơ sở hạ tầng của nền kinh tế dữ liệu. Ông đề nghị Chính phủ đề xuất các biện pháp cụ thể để hỗ trợ các doanh nghiệp, công ty khởi nghiệp sản xuất thiết bị lưu trữ và xử lý dữ liệu cũng như phát triển phần mềm. Đầu tư cho công nghệ thông tin trong nước phải tăng ít nhất là gấp đôi tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. 

Để tạo môi trường cho mọi người cùng được hưởng thụ thành tựu và kết quả của sự phát triển, ông yêu cầu Chính phủ cần tạo ra các điều kiện để người dân Nga có thể tận dụng lợi thế công nghệ kỹ thuật số không chỉ ở các siêu đô thị mà ở cả các thị trấn nhỏ, khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa, dọc theo các tuyến đường liên bang và khu vực, đường địa phương. Ông yêu cầu, phải cung cấp quyền truy cập Internet tốc độ cao trên gần như toàn bộ lãnh thổ Nga trong thập kỷ tới. Để giải quyết nhiệm vụ này, Nga cần tăng mạnh số vệ tinh và sẽ chi 116 tỷ ruble cho chương trình trên.

Trước những khó khăn của các vùng, Tổng thống đề xuất, cần giảm bớt gánh nặng nợ cho các chủ thể Liên bang Nga. Theo ông, cần phải xóa 2/3 số nợ vay ngân sách của các vùng, và các khu vực cần được trao nhiều quyền hơn trong việc quản lý nguồn tiền này theo ý của mình để thực hiện các dự án quốc gia. Ước tính, điều này cho phép các vùng tiết kiệm khoảng 200 tỷ ruble mỗi năm trong giai đoạn 2025-2028. Tuy nhiên, Putin lưu ý, những khoản tiền tiết kiệm này phải được sử dụng cho các mục đích cụ thể - các khu vực phải chi cho việc hỗ trợ đầu tư và các dự án cơ sở hạ tầng và phấn đấu 10 chủ thể Liên bang với nguồn ngân sách thấp đến năm 2030, tất cả các khu vực phải đạt được sự tự chủ về kinh tế.

Để hỗ trợ tài chính, bảo đảm an sinh xã hội, phát triển các vùng trũng, Tổng thống yêu cầu: Những quyết định liên quan đến hỗ trợ tài chính cho các khu vực và tăng trưởng kinh tế phải hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân ở mọi khu vực bầu cử của Liên bang. Ông nói: Chúng ta đã gia hạn đến năm 2030 các chương trình phát triển đặc biệt cho các khu vực như tỉnh Bắc Kavkaz và vùng Kaliningrad, Donbass và Novorossia, Crimea và Sevastopol, Bắc Cực và Viễn Đông. Các kế hoạch phát triển tổng thể đã được xây dựng cho 22 thành phố và vùng dân cư ở Viễn Đông, đồng thời công việc tương tự cũng đang được tiến hành đối với các khu định cư ở Bắc Cực. Hiện chúng ta phải thực hiện bước tiếp theo. Ông đề nghị xác định danh sách mới gồm hơn 200 thành phố và thị trấn. Đối với mỗi thành phố và thị trấn, phải xây dựng và thực hiện quy hoạch tổng thể, và nhìn chung chương trình phát triển phải bao trùm khoảng 2000 cộng đồng, bao gồm cả làng xã và các thị trấn nhỏ. Ông nhấn mạnh: Ở những nơi này, chúng ta cũng phải phát huy giải pháp hỗ trợ đối với từng khu vực mà tôi vừa đề cập, bao gồm cả các khoản vay cho cơ sở hạ tầng. Trong vòng 6 năm tới, Nga sẽ cải thiện hơn 30.000 không gian công cộng trên toàn lãnh thổ.

4. Về phát triển văn hóa, xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái

Putin cho rằng, những công trình kiến trúc, dinh thự và cơ sở tôn giáo cổ kính là hiện thân hữu hình của bản sắc dân tộc, là sợi dây kết nối không thể tách rời giữa các thế hệ. Ông yêu cầu Chính phủ, quốc hội và các ủy ban liên quan của Hội đồng Nhà nước tạo điều kiện cho người dân tham gia và đánh giá lại khung pháp lý để bảo tồn và khai thác các di sản văn hóa. Cần loại bỏ những yêu cầu rõ ràng là không cần thiết hoặc mâu thuẫn. Trong một số trường hợp, một di sản văn hóa có thể sụp đổ ngay trước mắt, trong khi về mặt hình thức, những quy định không hoàn chỉnh có thể khiến Nga không kịp trở tay cứu vãn. Theo Putin, mục tiêu cho đến năm 2030, ít nhất 1.000 di sản văn hóa trên khắp đất nước phải được trùng tu, mang lại cho Nga sức sống mới để phục vụ người dân và tô điểm cho các thành phố và làng mạc. Ông cam kết, sẽ tiếp tục các dự án cơ bản trong lĩnh vực văn hóa và duy trì nguồn tài trợ, nâng cấp bảo tàng, nhà hát, thư viện, câu lạc bộ, trường nghệ thuật và rạp chiếu phim trên toàn lãnh thổ.

Để bảo vệ môi trường sinh thái, Tổng thống cho biết: Trong khuôn khổ dự án “Không khí sạch”, Nga đã giảm lượng khí thải độc hại vào khí quyển tại 12 trung tâm công nghiệp của Nga. Kể từ năm 2023, đã có thêm 29 thành phố tham gia dự án. Ông yêu cầu, trên toàn quốc, lượng khí thải độc hại vào khí quyển phải giảm đi một nửa. Và để đánh giá kết quả, Nga sẽ xây dựng hệ thống giám sát chất lượng môi trường toàn diện. Bên cạnh đó, Thông điệp cũng xác định, dựa vào các tiêu chuẩn môi trường ngày nay, Nga sẽ phát triển hệ thống giao thông công cộng. Theo đó, đến năm 2030, các khu vực trên toàn quốc sẽ nhận thêm khoảng 40.000 xe buýt, các loại xe buýt điện và tàu điện. Putin cam kết, 150 tỷ ruble từ Ngân sách liên bang sẽ được chi thêm cho chương trình nâng cấp giao thông công cộng này. Ông yêu cầu thay hàng loạt xe buýt trường học, ít nhất 3.000 xe mỗi năm và khẳng định, điều này đặc biệt quan trọng đối với các thị trấn nhỏ và khu vực nông thôn. Đồng thời cam kết, sẽ chi thêm 66 tỷ ruble để mua xe buýt trường học. Tất nhiên, theo Putin, xe phải được sản xuất tại Nga hoàn toàn hoặc có mức độ nội địa hóa cao.

Đối với tình trạng ô nhiễm nguồn nước và các bãi chôn rác thải, Thông điệp cho biết, 5 năm qua, hàng nghìn km sông và bờ sông đã được làm sạch, giảm gần một nửa lượng nước bẩn đổ vào sông Volga; 128 bãi chôn lấp lớn ở các thành phố và 80 địa điểm tích tụ chất thải môi trường đầu độc cuộc sống của người dân ở 53 vùng của Nga đã được dọn sạch. Các vùng gần bãi rác Krasny Bor, nhà máy giấy-bột giấy Baikal và Usolye-Sibirsky đã được đưa về tình trạng an toàn. Ông đề xuất đặt mục tiêu giảm một nửa mức độ ô nhiễm ở các vùng nước chính của Nga và nhấn mạnh rằng cho đến nay, chỉ những biện pháp khẩn cấp nhất mới được thực hiện tại các địa điểm này, nhưng chưa đến nơi đến chốn. Ông cũng cam kết, sẽ tiếp tục xóa bỏ những địa điểm tích tụ chất thải môi trường độc hại nhất. Ít nhất 50 địa điểm như vậy phải được loại bỏ trong 6 năm tới. Ông định hướng: Chúng ta cần tạo động lực cho doanh nghiệp, áp dụng công nghệ “xanh”, chuyển sang nền kinh tế tuần hoàn. Hơn nữa, về cơ bản, chúng ta đã xây dựng ngành xử lý chất thải hiện đại từ con số 0 lên 250 cơ sở xử lý và tiêu hủy chất thải đã được xây dựng. Mục tiêu đến năm 2030 là phân loại toàn bộ chất thải rắn và mọi thứ có thể phân loại được, tái sử dụng ít nhất 1/4 trong số đó. Chúng ta sẽ phân bổ thêm kinh phí cho các dự án như vậy, và cùng với các doanh nghiệp, chúng ta sẽ xây dựng thêm khoảng 400 cơ sở xử lý chất thải và 8 khu công nghiệp sinh thái.

Đối với việc tái đầu tư cho phát triển tài nguyên rừng, Putin cho biết, bắt đầu từ năm 2021, diện tích rừng được khôi phục ở Nga đã lớn hơn diện tích bị chặt phá. Ông gửi lời cảm ơn các tình nguyện viên, học sinh, sinh viên, tất cả những người đã trồng cây và tham gia các hoạt động vì môi trường, và tất nhiên là cả các doanh nghiệp đã hỗ trợ những dự án đó. Ông kỳ vọng, chắc chắn sẽ tiếp tục khôi phục rừng, công viên, vườn, bao gồm cả xung quanh các khu đô thị và trung tâm công nghiệp. Ông đề xuất ra quyết định tăng lương cho các chuyên gia làm việc trong lĩnh vực lâm nghiệp, khí tượng và bảo vệ môi trường, những người đang phải đương đầu với các vấn đề quan trọng nhất để đảm bảo tính bền vững của môi trường. Ông thừa nhận: Phải thành thật mà nói, họ đang làm công việc vô cùng quan trọng nhưng thu nhập lại rất khiêm tốn. Để hỗ trợ các sáng kiến dân sự trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, ông nhận thấy cần phải thành lập quỹ tài trợ cho các dự án sinh thái và môi trường. Quỹ này sẽ khởi động với tổng số tiền tài trợ là một tỷ ruble mỗi năm. Công việc bảo tồn các khu vực tự nhiên được bảo vệ đặc biệt, cũng như bảo vệ và phục hồi quần thể các loài động thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng cũng sẽ được tiếp tục.

Bức tranh khá sáng sủa và đầy lạc quan về nền kinh tế Nga năm 2024, tầm nhìn 2030 được thể hiện khá đầy đủ trong Thông điệp Liên bang do Tổng thống đương nhiệm V.Putin trình bày một cách rõ ràng cùng những cam kết về giải pháp và các khoản đầu tư tài chính khổng lồ. Tuy nhiên, một nước Nga rộng lớn chỉ có thể trở nên hùng mạnh khi giải quyết tốt các vấn đề quốc tế hóc búa hiện nay. Nga có trở lại vị thế siêu cường như từng có trong quá khứ hay không, thời gian mới có câu trả lời chính xác và hơn ai hết, chính dân tộc Nga mới là người quyết định./.

Đình Thiện – Vương Tú