Một trong những điểm nhấn góp phần làm nên chiến thắng trong chiến dịch tranh cử Tổng thống năm 2024 của Donald Trump là cam kết mạnh mẽ thực hiện chương trình trục xuất hàng loạt đối với người nhập cư không có giấy tờ tại Mỹ. Chính sách này không chỉ gây tranh cãi trong giới chính trị mà còn thu hút sự chú ý đặc biệt từ cộng đồng kinh tế, nhất là trong bối cảnh kinh tế Mỹ đang phải đối mặt với thách thức lớn từ tình trạng lạm phát cao. Nếu chính sách này được thực thi, nó có thể gây ra những tác động sâu rộng không chỉ đối với nền kinh tế Mỹ, mà còn có ảnh hưởng tới toàn cầu.

1. Tác động và hệ lụy đối với nền kinh tế Mỹ

Gây nên tình trạng thiếu hụt lao động và lạm phát gia tăng

Người nhập cư không có giấy tờ hiện chiếm một tỷ lệ đáng kể trong lực lượng lao động của Mỹ, đặc biệt trong các ngành như xây dựng, chăm sóc sức khỏe và khách sạn, nơi lao động tay nghề thấp chiếm ưu thế. Theo Trung tâm Nghiên cứu Di cư, người nhập cư đóng góp vào khoảng 17% tổng số lao động tại Mỹ. Việc trục xuất hàng triệu lao động này sẽ dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trong các ngành nghề thiết yếu, từ đó làm tăng chi phí sản xuất và dịch vụ. Một nhóm các nhà kinh tế học từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ước tính rằng trường hợp cực đoan nhất - trục xuất 8,3 triệu người nhập cư - sẽ đẩy giá cả tăng 9,1% vào năm 2028. Chỉ cần trục xuất 1,3 triệu người di cư cũng sẽ làm giá cả tăng 1,5%. Điều này có thể gây áp lực lớn lên lạm phát và làm tăng chi phí sinh hoạt, đặc biệt là đối với các hộ gia đình có thu nhập thấp và trung bình. Michael Clemens, Giáo sư kinh tế tại Đại học George Mason chuyên nghiên cứu về di cư nhận định: “Cú sốc khổng lồ đó sẽ tiêu tốn hàng nghìn tỷ USD trong tăng trưởng kinh tế, loại bỏ hàng trăm nghìn việc làm của người lao động bản xứ,”, đồng thời cho biết: “Điều này sẽ nhanh chóng làm tăng lạm phát, do giảm khả năng cung cấp hàng hóa và dịch vụ của các công ty Mỹ nhanh hơn mức độ giảm của nhu cầu”.

Các ngành nghề như xây dựng, nơi có ít nhất một phần tư lực lượng lao động là người nhập cư, sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Thiếu hụt lao động có thể đẩy giá nhà ở lên cao, trong khi Mỹ đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhà ở, với giá bất động sản đã tăng mạnh trong những năm qua. Bên cạnh đó, lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tại nhà, vốn đang phát triển nhanh chóng, cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo Viện Brookings, nếu khoảng 3,4 triệu người nhập cư bị trục xuất, nền kinh tế Mỹ có thể chứng kiến mức tăng trưởng giảm 0,4 điểm phần trăm vào năm 2025.

Arnulfo De La Cruz, chủ tịch SEIU 2015 - Liên đoàn đại diện cho khoảng 500.000 người lao động chăm sóc lâu dài ở California, cho biết: "Nếu tình trạng của họ bị thay đổi hoặc họ mất T.P.S (Temporary Protected Status - Chế độ bảo vệ tạm thời, một chương trình của Chính phủ Mỹ cung cấp bảo vệ tạm thời cho những người đến từ các quốc gia đang gặp phải thảm họa thiên nhiên hoặc xung đột vũ trang, cho phép họ ở lại và làm việc hợp pháp tại Mỹ), sẽ gây tác động tàn phá đến nền kinh tế chăm sóc".

Tuy nhiên, Donald Trump sẽ làm gì với các chương trình lao động hợp pháp khác hiện chưa rõ ràng. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã tăng số lượng visa cho lao động tạm thời, một hạng mục mà ông đã sử dụng tại các khu nghỉ dưỡng và sân golf của chính mình. Các nhóm thương mại lớn, với những thành viên phụ thuộc vào các chương trình này, đang vận động để mở rộng chúng.

Ngoài ra, tình trạng lo sợ bị trục xuất có thể khiến người nhập cư, dù hợp pháp hay bất hợp pháp, rút lui khỏi lực lượng lao động và giảm chi tiêu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế ở những khu vực có nhiều người nhập cư như Arizona. Sự suy giảm nhu cầu trong nền kinh tế địa phương có thể làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái kinh tế tại các bang và ngành nghề phụ thuộc vào lao động nhập cư.

Bà Irayda Flores, một chủ doanh nghiệp ở Phoenix cho biết bà đã ở lại Mỹ sau khi visa du lịch hết hạn và bắt đầu công ty phân phối hải sản của mình từ lâu trước khi có thẻ xanh vài năm trước. Sự đam mê khởi nghiệp của bà không phải là điều hiếm hoi - người nhập cư bắt đầu khởi nghiệp với tỷ lệ cao hơn so với cư dân bản xứ - và hiện nay, cả người có và không có giấy tờ hợp pháp đều chiếm một phần lớn trong đội ngũ nhân viên và cơ sở khách hàng của bà. Tâm trạng lo lắng đang bao trùm nhiều khu vực trên toàn nước Mỹ. Bà Flores cho biết, "Bây giờ rất nhiều người sống trong sợ hãi", và "Kinh tế ở Arizona sẽ trở nên tồi tệ nếu họ bắt đầu trục xuất hàng loạt người".

Người lao động bản địa không nằm ngoài ảnh hưởng, tác động

Một trong những lý lẽ mà những người ủng hộ chính sách trục xuất đưa ra là việc giảm lao động nhập cư sẽ tạo cơ hội cho người lao động bản địa, đặc biệt là trong các ngành có mức lương thấp. Tuy nhiên, các nghiên cứu từ Đại học George Mason và Đại học Colorado cho thấy, hiệu quả này chỉ mang tính chất tạm thời và không bền vững. Thiếu hụt lao động sẽ khiến các doanh nghiệp khó duy trì sản xuất, dẫn đến giảm nhu cầu lao động, bao gồm cả lao động bản địa. Hơn nữa, nhiều công việc mà người nhập cư thực hiện có tính chất tay nghề và mức lương thấp (nặng nhọc, độc hại...), không thu hút người lao động bản địa. Việc trục xuất một phần lớn lực lượng lao động này sẽ không thể giải quyết vấn đề việc làm cho người lao động Mỹ mà có thể gây ra tình trạng suy giảm kinh tế và kéo theo hệ lụy thất nghiệp tăng.

Chi phí thực thi chính sách trục xuất đè nặng ngân sách của Mỹ

Một yếu tố quan trọng cần lưu ý là chi phí thực thi chính sách trục xuất. Hội đồng Di cư Mỹ (AIC) ước tính rằng chi phí để bắt giữ, giam giữ và trục xuất tất cả 13,3 triệu người nhập cư bất hợp pháp có thể lên tới 315 tỷ USD. Con số này sẽ tạo ra một gánh nặng tài chính khổng lồ cho chính phủ Mỹ, nhất là trong bối cảnh nợ công của Chính phủ Mỹ đang ở mức cao hơn bao giờ hết. Đồng thời, nợ công cao sẽ làm giảm khả năng đầu tư vào các lĩnh vực khác có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, như cơ sở hạ tầng và giáo dục.

Đặc biệt, việc sử dụng quân đội trong chiến dịch trục xuất, như Tổng thống đắc cử Donald Trump đã tuyên bố vào tháng 11 năm 2024, có thể gây ra sự căng thẳng lớn, không chỉ ở cấp độ quốc gia mà còn ở các cộng đồng có sự hiện diện lớn của người nhập cư. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến an ninh xã hội mà còn có thể gây xung đột và gia tăng các vấn đề xã hội.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump chào đón các thành viên của Vệ binh Quốc gia tại biên giới Mỹ-Mexico ở Eagle Pass, Texas [Ảnh: Eric Gay/AP].

2. Tác động đối với các quốc gia và nền kinh tế toàn cầu

Tác động đến thu nhập và tốc độ tăng trưởng của các quốc gia đang phát triển

Chính sách trục xuất hàng triệu người nhập cư không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ mà còn gây ra những hệ lụy sâu rộng đối với các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là ở Trung Mỹ và Mexico. Các quốc gia này phụ thuộc rất lớn vào kiều hối từ lao động di cư, chiếm tỷ lệ lớn trong GDP của họ. Cụ thể, theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank năm 2023) kiều hối đóng góp khoảng 24% GDP của El Salvador (8.182 tỷ USD), 20% GDP của Honduras (9.177 tỷ USD), và 15% GDP của Guatemala (19.804 tỷ USD). Ba quốc gia này chiếm 85% tổng kiều hối mà khu vực Trung Mỹ nhận được trong năm 2023.

Đối với Mexico, nơi có khoảng 11 triệu người di cư ở Mỹ, việc trục xuất lao động có thể gây ra những tổn thất lớn. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank), trong năm 2023, kiều hối chuyển về Mexico lên tới hơn 55 tỷ USD, chiếm khoảng 3% GDP của nước này. Nếu chính sách trục xuất được duy trì và mở rộng, Mexico có thể đối mặt với tình trạng giảm thu nhập từ kiều hối, kéo theo một loạt tác động tiêu cực đến nền kinh tế, từ giảm tiêu dùng đến gia tăng tỷ lệ thất nghiệp và bất ổn xã hội.

Việc trục xuất lao động này có thể dẫn đến tình trạng mất thu nhập nghiêm trọng, đẩy các quốc gia này vào tình trạng nghèo đói và suy giảm chất lượng cuộc sống.

Tác động đến di cư và quan hệ quốc tế, cũng như làm giảm chất lượng lao động toàn cầu và nguy cơ khủng hoảng lao động

Việc trục xuất cũng sẽ tạo ra một làn sóng di cư ngược trở lại các quốc gia xuất phát, gây căng thẳng trong khu vực và gia tăng số lượng người tị nạn. Các quốc gia như Mexico, Guatemala và El Salvador sẽ phải đối mặt với gánh nặng về người tị nạn và di cư bất hợp pháp, điều này có thể làm xáo trộn các hệ thống xã hội và chính trị của họ.

Trong suốt năm tài chính 2024, tính đến ngày 30 tháng 9 năm 2024, theo Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP), Mỹ đã trục xuất 2,1 triệu người di cư vượt biên trái phép qua biên giới Mỹ - Mexico tại các cảng nhập cảnh dọc biên giới phía Tây Nam, thêm 199.000 người tại biên giới Mỹ - Canada nâng tổng số người tại tất cả các biên giới lên 2,3 triệu.

Theo số liệu thống kê của Viện Di cư Quốc gia Guatemala (IGM), trong 8 tháng đầu năm nay, Mỹ đã trục xuất hơn 45.500 người di cư bất hợp pháp về Guatemala, tăng hơn 13.800 người so với cùng kỳ năm ngoái. Dự kiến nếu duy trì tốc độ này, năm 2024 sẽ có khoảng hơn 68.000 người di cư bị trục xuất về Guatemala sau khi nhập cư trái phép vào Mỹ.

Theo Liên Hợp quốc, số lượng người tị nạn và di cư có thể gia tăng khi Mỹ áp dụng các chính sách trục xuất hàng loạt, dẫn đến những căng thẳng trong mối quan hệ quốc tế và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các chính sách di cư khu vực. Chính sách này cũng sẽ tác động đến chất lượng lao động toàn cầu, khi các nền kinh tế đang phát triển, nơi người lao động nhập cư tìm kiếm cơ hội, sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì các ngành công nghiệp phụ thuộc vào lao động tay nghề thấp. Tuy nhiên, một số quốc gia phát triển như Canada và Đức có thể tiếp nhận lao động nhập cư từ Mỹ nhằm giảm thiểu phần nào tình trạng thiếu hụt lao động.

3. Giải pháp cho chính sách nhập cư bền vững của Mỹ

Chính sách trục xuất hàng loạt người nhập cư mà Donald Trump đề xuất không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế Mỹ mà còn có thể làm suy yếu nền kinh tế toàn cầu. Việc thiếu hụt lao động có thể đẩy giá cả tăng cao và gây ra tình trạng suy giảm kinh tế, trong khi các quốc gia đang phát triển sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kiều hối.

Chương trình trục xuất này, giống như hầu hết các chương trình trong lịch sử, diễn ra trong thời kỳ thất nghiệp tương đối cao. Với tỷ lệ thất nghiệp hiện tại gần 4%, tác động có thể lớn hơn, vì ít lao động có sẵn hơn để tiếp nhận những công việc còn lại. Không những thế, việc sử dụng quân đội trong chiến dịch trục xuất tạo ra những lo ngại về an ninh quốc gia và có thể gây căng thẳng cả trong nước và trên cả bình diện quốc tế. Chính phủ Mỹ cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa các yếu tố an ninh, nhân đạo và kinh tế khi đưa ra quyết định về chính sách nhập cư. Các giải pháp thực tế và bền vững có thể là:

Một là, điều chỉnh chính sách nhập cư để kiểm soát tình trạng nhập cư trái phép, đồng thời duy trì sự phát triển kinh tế. Chính phủ Mỹ có thể mở rộng các chương trình visa tạm thời cho người lao động nhập cư trong các ngành thiết yếu, cung cấp cơ hội hợp pháp cho họ đóng góp vào nền kinh tế mà không làm ảnh hưởng đến các ngành phụ thuộc vào lao động nhập cư.

Hai là, ưu tiên trục xuất các đối tượng có nguy cơ an ninh cao. Việc này sẽ giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đến nền kinh tế và xã hội, đồng thời vẫn đảm bảo rằng các biện pháp trục xuất có tính hợp lý và công bằng.

Ba là, đàm phán với các quốc gia khác về việc tiếp nhận người lao động trở lại. Chính phủ Mỹ có thể hợp tác với các quốc gia có lượng lao động nhập cư lớn để đảm bảo rằng các quốc gia này có đủ khả năng tiếp nhận và hỗ trợ người lao động trở về. Các quốc gia này có thể tạo ra các cơ hội việc làm và hỗ trợ người lao động bị trục xuất trở về tái hòa nhập vào thị trường lao động của họ. Điều này sẽ giảm bớt gánh nặng cho các quốc gia nghèo, đồng thời giúp duy trì các mối quan hệ ngoại giao tốt đẹp.

Mặc dù là nền kinh tế khổng lồ, song quan trọng nhất mà chính quyền của Tổng thống D.Trump cần nhận thức được là, sức mạnh kinh tế Mỹ hiện nay phụ thuộc một phần lớn vào lao động nhập cư. Việc loại bỏ một phần lớn lực lượng lao động này sẽ có những hậu quả khó lường, không chỉ về giá cả mà còn về sự bền vững của nền kinh tế trong dài hạn. Một chính sách kinh tế luôn bao hàm 2 mặt, nên thực hiện kế hoạch trục xuất dần dần và có lộ trình và theo từng giai đoạn cụ thể là điều mà chính quyền của Tổng thống thứ 47 cần tính đến.

Nguyễn Đình Thiện - Phạm Thị Bích Ngọc        

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT

1. Nguyễn Việt, 11/ 2024, https://baotintuc.vn/the-gioi/ke-hoach-truc-xuat-nguoi-nhap-cu-cua-ong-trump-co-the-ton-hai-den-kinh-te-my-20241124203440076.htm

2. Thông tấn xã Việt Nam, 9/ 2024, https://vnanet.vn/vi/anh/anh-thoi-su-quoc-te-1049/my-tang-cuong-truc-xuat-nguoi-di-cu-bat-hop-phap-ve-guatemala-7598129.html

II. TÀI LIỆU TIẾNG ANH

1. Lydia Depillis, 11/2024,

https://www.nytimes.com/2024/11/13/business/economy/trump-immigration-inflation-prices.html

2. Charlie Savage and Michael Gold, 11/2024

https://www.nytimes.com/2024/11/18/us/politics/trump-military-mass-deportation.html

3. Worldbank, 10/2024,

https://thedocs.worldbank.org/en/doc/e408a7e21ba62d843bdd90dc37e61b57-0500032021/related/mpo-slv.pdf

4. Theglobaleconomy, 2024

https://www.theglobaleconomy.com/ElSalvador/remittances_percent_GDP/#:~:text=Remittances%20as%20percent%20of%20GDP&text=Historically%2C%20the%20average%20for%20El,percent%20was%20recorded%20in%202021

5. Colleen Putzel-Kavanaugh and Ariel G.Ruiz Soto, 10/2024, 

https://www.migrationpolicy.org/news/fy2024-us-border-encounters-plunge