1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng Công an nhân dân là một bộ phận quan trọng trong kho tàng lý luận về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam. Cùng với tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ an ninh, trật tự, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng Công an nhân dân là ngọn đuốc soi đường, cơ sở tư tưởng - lý luận cho việc hình thành và phát triển khoa học Công an nhân dân Việt Nam, gồm những nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, xây dựng bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc sâu sắc của Công an nhân dân.
Bản chất giai cấp của Công an nhân dân gắn liền với nguồn gốc ra đời và sự hình thành Nhà nước Dân chủ Nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Vì vậy, ngay từ khi ra đời, lực lượng Công an nhân dân Việt Nam đã hòa quyện trong mình yếu tố giai cấp và dân tộc, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ chính quyền cách mạng, đấu tranh với các hoạt động thù địch, xâm hại lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích của nhân dân. Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Công an nhân dân hoàn toàn khác công an đế quốc”; “Công an nhân dân phải là kiểu mẫu, phải là người chuyên trách thi hành chính sách, phương châm của Đảng và Chính phủ cho tốt. Công an nhân dân phải thực sự phục vụ nhân dân” (1). Bản chất giai cấp của Công an nhân dân được thể hiện trước hết là việc xác định lý tưởng và mục tiêu chiến đấu; ý thức và tinh thần sẵn sàng xả thân vì sự nghiệp cách mạng; kiên quyết đấu tranh không khoan nhượng với các loại tội phạm.
Người dạy Công an nhân dân “phải có tư tưởng xã hội chủ nghĩa, nghĩ đến lợi ích toàn dân trước lợi ích cá nhân” (2). Lực lượng Công an nhân dân sinh ra từ nhân dân, phải gắn bó mật thiết với nhân dân, đề cao trách nhiệm trước nhân dân “phải đi đường lối quần chúng thì nhân dân mới tin yêu, giúp công an và công an mới thành công được” (3).
Thứ hai, xây dựng người công an nhân dân toàn diện cả về đức và tài nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao.
Trong xây dựng người cán bộ cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh coi trọng tính toàn diện cả về đức và tài, trong đó đức là gốc. Trong thư gửi đồng chí Hoàng Mai, Giám đốc Công an khu XII (ngày 11-3-1948), Hồ Chí Minh đã chỉ ra tư cách người công an cách mạng chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc về tư cách, khái quát hình mẫu người công an cách mạng với những phẩm chất đặc trưng: sống có lý tưởng trong sáng, có bản lĩnh, dũng khí và ý chí tiến công cách mạng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và nhân dân; đoàn kết, gắn bó với đồng chí, đồng đội; toàn tâm, toàn ý với công việc; cương quyết, khôn khéo với kẻ thù và bọn tội phạm; sẵn sàng hy sinh bảo vệ Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.
Thứ ba, xây dựng bộ máy công an phải thiết thực, chắc chắn; phong cách, lề lối làm việc dân chủ, sâu sát, gắn bó mật thiết với nhân dân, với địa bàn cơ sở.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đặt nền móng tư tưởng - chính trị cho công tác xây dựng tổ chức bộ máy công an nhân dân, Người khẳng định, bộ máy công an nhân dân phải đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối của Đảng, phải vì nhân dân, phục vụ nhân dân vô điều kiện; phải tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa. Người chỉ đạo: “Xây dựng bộ máy công an nhân dân. Tức là công an phải có tinh thần phục vụ nhân dân, là bạn dân... Cách tổ chức công an phải giản đơn, thiết thực, tránh cái tệ quá hình thức, giấy má. Lề lối làm việc phải dân chủ” (4) và “phải củng cố thật tốt công an khu phố, huyện và xã. Đó là những cơ sở của công an” (5).
Trong xây dựng tổ chức bộ máy công an, Người đặc biệt coi trọng việc gắn công tác tổ chức với xây dựng nhân tố con người, lề lối, tác phong làm việc dân chủ; phải luôn luôn tự phê bình và phê bình, coi trọng công tác quản lý, rèn luyện đội ngũ cán bộ, chiến sĩ công an nhân dân.
Thứ tư, giáo dục, đào tạo, huấn luyện cán bộ là công việc gốc; là vấn đề hệ trọng, có ý nghĩa chiến lược trong quá trình thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng công tác giáo dục, đào tạo, huấn luyện đội ngũ cán bộ công an, Người khẳng định: “Đảng, Chính phủ rất chú ý đến công tác của công an và đến việc giáo dục cán bộ công an” (6) và chỉ rõ, trong công tác giáo dục, đào tạo, huấn luyện, việc cốt yếu là làm sao cho người học hiểu thấu vấn đề; phải gắn liền lý luận với công tác thực tế; huấn luyện phải nhằm đúng nhu cầu và không học ở nhân dân là một thiếu sót lớn.
Đề cao vai trò của cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến công tác sử dụng cán bộ. Theo Người, phải dùng cán bộ đúng khả năng, chuyên môn; chống việc sử dụng cán bộ không đúng như: bảo thợ rèn đi đóng tủ, bảo thợ mộc đi rèn dao. Đối với cán bộ công an, phải có chính sách quan tâm đúng đắn, phù hợp và “những cán bộ có ưu điểm thì phải khen thưởng; người làm trái kỷ luật thì phải phạt. Nếu không thưởng thì không có khuyến khích; nếu không phạt thì không giữ vững kỷ luật. Thưởng phạt nghiêm minh là cần thiết” (7).
2. Trên cơ sở nhận thức sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng Công an nhân dân, những năm gần đây, thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc và các nghị quyết Hội nghị Trung ương, việc quán triệt, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng lực lượng Công an nhân dân được đẩy mạnh và đạt nhiều kết quả quan trọng. Năm 2018, công tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng Công an nhân dân được Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an quan tâm chỉ đạo quyết liệt; gương mẫu, đi đầu trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các nhiệm vụ, khâu đột phá trong công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân; liên tục tổ chức các cuộc vận động xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; đẩy mạnh phong trào học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân lên tầm cao mới; tạo chuyển biến rõ nét, tích cực trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng; “cán bộ, đảng viên trong Công an nhân dân luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, không có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, vững vàng, trung thành, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao” (8). Xác định công tác cán bộ là khâu đột phá, đã chỉ đạo xây dựng và tổ chức thực hiện nghiêm quy trình, quy chế về công tác cán bộ theo hướng mở rộng dân chủ, công khai, minh bạch; xây dựng hệ thống tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ; quy trình điều động, bố trí và bổ nhiệm cán bộ; chăm lo quy hoạch, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ có chuyên môn cao, kể cả số cán bộ có học hàm, học vị, cán bộ cấp chiến lược, cán bộ nữ... Đồng thời, tăng cường biên chế cho lĩnh vực mới, địa bàn phức tạp về an ninh, trật tự; coi trọng công tác bảo vệ chính trị nội bộ, rà soát, tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ theo hướng tăng cường cho lực lượng trực tiếp chiến đấu, cho cơ sở và xây dựng công an cấp huyện vững mạnh. Bộ Công an đã chủ động xây dựng quy hoạch lãnh đạo, chỉ huy công an các cấp gắn với việc luân chuyển cán bộ và thực hiện chủ trương bố trí Giám đốc công an cấp tỉnh, Trưởng công an cấp huyện không phải là người địa phương. Công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát về công tác cán bộ được thực hiện thường xuyên; chú trọng thi đua khen thưởng, phát hiện và xử lý vi phạm nghiêm minh, kịp thời. Đồng thời, nghiên cứu đề xuất, thể chế hóa các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác công an; về chế độ chính sách đối với Công an nhân dân đảm bảo tương quan chung giữa các lực lượng, lĩnh vực.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần XII; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 và nhất là Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XII) về sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của bộ máy chính trị, Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an đã chủ động nghiên cứu, xây dựng Đề án 106 “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy Bộ Công an tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Mục tiêu của đề án là kiện toàn tổ chức bộ máy Bộ Công an gắn với hoàn thiện cơ chế, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Công an nhân dân, bảo đảm thống nhất, xuyên suốt từ Trung ương đến cơ sở; xây dựng và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa Đảng ủy Công an Trung ương với các tỉnh ủy, thành ủy. Thống nhất thực hiện chế độ thủ trưởng đơn vị đồng thời là bí thư cấp ủy để lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời, hiệu quả các mặt công tác công an. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi nhất để bố trí, điều chỉnh lại lực lượng, tăng cường lực lượng chiến đấu, hướng về cơ sở và bố trí công an xã chính quy để lực lượng công an gần dân hơn, bám sát cơ sở hơn, nắm tình hình và giải quyết hiệu quả các vấn đề về an ninh, trật tự ngay từ cơ sở; khắc phục được chồng chéo, chia cắt; tăng cường cải cách hành chính; tạo điều kiện tốt hơn để tập trung đầu tư, hiện đại hóa trang bị, phương tiện chiến đấu...
Bên cạnh những thành tựu to lớn và kết quả đã đạt được, công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân còn bộc lộ một số hạn chế, như: công tác giáo dục chính trị, tư tưởng còn hình thức, hiệu quả chưa cao; công tác tổ chức và quản lý cán bộ ở một số đơn vị chưa được chú trọng đúng mức, hiệu quả còn hạn chế; sai phạm trong cán bộ, đảng viên tuy có giảm nhưng còn xảy ra một số sai phạm nghiêm trọng; một bộ phận cán bộ, đảng viên giảm sút về tinh thần trách nhiệm, trung bình chủ nghĩa, thiếu ý thức rèn luyện phấn đấu, văn hóa ứng xử hạn chế, một số trường hợp vi phạm điều lệnh, quy trình công tác... đã ảnh hưởng không nhỏ tới uy tín và niềm tin của Đảng, Nhà nước và nhân dân đối với lực lượng Công an nhân dân.
3. Tình hình thế giới, khu vực và trong nước những năm tới tiếp tục diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều thách thức đối với công tác bảo đảm an ninh, trật tự và xây dựng lực lượng Công an nhân dân. Đáng kể là, sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang làm thay đổi căn bản mọi mặt đời sống xã hội; các thế lực thù địch tăng cường thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” lực lượng vũ trang nhân dân bằng những thủ đoạn mới hết sức thâm độc, hòng làm thay đổi chế độ chính trị, xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Bên cạnh đó, tình hình tội phạm cũng có nhiều diễn biến phức tạp, trong đó có nhiều loại tội phạm mới, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm khủng bố, tội phạm sử dụng công nghệ cao, những vấn đề an ninh phi truyền thống ngày càng gia tăng và mang tính toàn cầu... Để tổ chức quán triệt và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng Công an nhân dân đạt hiệu quả cao, cần tập trung xử lý tốt một số việc cụ thể sau:
Một là, tiếp tục nghiên cứu đổi mới và hoàn thiện cơ chế, phương thức lãnh đạo bảo đảm không ngừng tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Công an nhân dân. Lực lượng Công an nhân dân thực sự gương mẫu, đi đầu trong việc quán triệt và tổ chức thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng; trong đó, tập trung việc tổ chức thực hiện Chương trình hành động của Đảng ủy Công an Trung ương về việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XII) về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”,“tự chuyển hóa” trong nội bộ”, gắn với triển khai thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.
Hai là, nâng cao chất lượng công tác tuyển chọn, đào tạo, huấn luyện, bồi dưỡng nâng cao năng lực, phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị và năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, chiến sĩ công an nhân dân. Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, giáo dục truyền thống; mỗi cán bộ, chiến sĩ công an phải thường xuyên rèn luyện bản lĩnh chính trị, ý chí chiến đấu, tinh thần cách mạng tiến công, hành động theo Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân, kiên quyết đấu tranh với các biểu hiện ngại khó, ngại khổ, lơ là trách nhiệm trong công tác, nhất là tư tưởng trung bình chủ nghĩa của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, nhất là cán bộ cấp chiến lược, cán bộ có trình độ cao về khoa học công an, có trình độ khoa học - kỹ thuật - công nghệ cần thiết và ngoại ngữ đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Tăng cường công tác quản lý cán bộ, thực hiện tốt quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ, công tác bảo vệ chính trị nội bộ và chuẩn bị nhân sự cấp ủy các cấp trong Công an nhân dân cho nhiệm kỳ mới. Rà soát đội ngũ cán bộ, đảng viên và quyết liệt trong việc sắp xếp, bố trí cán bộ, đảm bảo cơ cấu lãnh đạo, chỉ huy từng đơn vị theo quy định; chủ động phát hiện để có biện pháp giáo dục phù hợp và loại trừ biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong từng đơn vị công an.
Ba là, tiếp tục kiện toàn tổ chức, bộ máy, bảo đảm tinh gọn, hợp lý, hiệu quả đối với các đơn vị nghiên cứu, sự nghiệp, các học viện, nhà trường và doanh nghiệp trong Công an nhân dân. Coi trọng công tác tư tưởng, xử lý kịp thời những bất cập, những hệ lụy trong việc điều chỉnh, sắp xếp, bố trí cán bộ. Khẩn trương ban hành quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, quy chế công tác, quy trình làm việc, cơ chế phối hợp, phân công, phân cấp rõ ràng, rành mạch giữa công an các cấp; bố trí lực lượng quản lý tốt đối tượng, địa bàn, tuyến, lĩnh vực và mục tiêu trọng điểm, tăng cường cho lực lượng trực tiếp chiến đấu và đầu tư toàn diện cho công an cấp huyện; nghiên cứu đề xuất cơ sở pháp lý để từng bước xây dựng công an xã chính quy và lực lượng bảo vệ trị an cơ sở đủ sức hoàn thành tốt nhiệm vụ giữ gìn an ninh, trật tự trên địa bàn.
Bốn là, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; biểu dương khen thưởng kịp thời và nhân rộng điển hình, mô hình tiên tiến; chủ động phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đảm bảo phương châm “chủ động, không có vùng cấm, không có ngoại lệ”, chú trọng các lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, dễ phát sinh sai phạm. Cán bộ, chiến sĩ vi phạm phải có hình thức xử lý kịp thời, chính xác, minh bạch, công bằng. Thủ trưởng công an đơn vị, địa phương phải chịu trách nhiệm liên đới nếu không kịp thời phát hiện hoặc phát hiện mà chậm xử lý sai phạm của cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị.
Nguyễn Xuân Mười
Nguồn Tạp chí lý luận chính trị CAND
(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 269.
(2), (3), (6) Toàn tập, Tập 11, Sđd, tr. 599, 599, 248.
(4) Toàn tập, Tập 6, Sđd, tr. 312.
(5) Toàn tập, Tập 14, Sđd, tr. 72.
(7) Toàn tập, Tập 9, Sđd, tr. 310.
(8) Đảng ủy Công an Trung ương, Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ Công an Trung ương lần thứ VI, Hà Nội, 2015, tr. 29.