Đổi mới tư duy và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trong Công an nhân dân

Những năm gần đây, bối cảnh quốc tế và trong nước có những biến đổi sâu sắc, toàn diện; vai trò, vị trí của giáo dục có những thay đổi hết sức căn bản, quy mô giáo dục được mở rộng và chịu tác động của các xu hướng như quốc tế hóa, toàn cầu hóa, sự phát triển đột phá về khoa học và công nghệ... những xu hướng trên vừa thúc đẩy, vừa tạo ra những khả năng, điều kiện thuận lợi để đẩy nhanh, mạnh phát triển giáo dục nói chung và giáo dục, đào tạo trong Công an nhân dân nói riêng.

Trong bối cảnh tác động của những xu hướng khác nhau và yêu cầu của sự phát triển, giáo dục nước ta đang đứng trước nhiều cơ hội, đan xen với thách thức giữa mục tiêu mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng, giữa nhu cầu và nguồn nhân lực cho phát triển, giữa nếp làm cũ và tư duy mới, giữa cơ chế và mục tiêu phát triển... Để giải quyết những khó khăn, thách thức đặt ra, giáo dục phải nhanh chóng phát triển và đổi mới tư duy. Đổi mới tư duy giáo dục là một tất yếu, xuất phát từ những yêu cầu khách quan của đời sống xã hội, song trùng với đổi mới kinh tế, văn hóa, xã hội. Cần đổi mới tư duy giáo dục một cách toàn diện, tư duy về hệ thống, quy mô; tư duy về mục tiêu, nội dung, chương trình, quy trình; tư duy về chất lượng và cái làm nên chất lượng, hiệu quả của quá trình đào tạo; nâng cao chất lượng thi cử và chất lượng đội ngũ nhà giáo đáp ứng mục tiêu đào tạo và đổi mới tất cả các thành tố liên quan đến chất lượng giáo dục.

Chất lượng nói chung và chất lượng đào tạo nói riêng là những thuật ngữ khái niệm cơ bản được nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau. Thuật ngữ chất lượng được hiểu là “cái làm nên phẩm chất, giá trị của sự vật”, hoặc là “cái tạo nên bản chất sự vật, làm cho sự vật này khác sự vật kia”. Theo quan điểm triết học, chất lượng hay sự biến đổi về chất là kết quả của quá trình tích lũy về lượng tạo nên những bước nhảy vọt về chất của sự vật và hiện tượng. Trong lĩnh vực đào tạo, chất lượng đào tạo với đặc trưng sản phẩm là “con người lao động” có thể hiểu là kết quả của quá trình đào tạo và được thể hiện cụ thể ở các phẩm chất, giá trị nhân cách và giá trị sức lao động hay năng lực hành nghề của người tốt nghiệp tương ứng với mục tiêu đào tạo của từng ngành trong hệ thống đào tạo.

Với yêu cầu đáp ứng nhân lực của thị trường lao động, quan niệm về chất lượng đào tạo không chỉ dừng ở kết quả của quá trình đào tạo trong nhà trường với những điều kiện bảo đảm nhất định như: cơ sở vật chất, đội ngũ thầy, cô giáo... mà còn phải tính đến mức độ phù hợp và thích ứng của sinh viên tốt nghiệp với thị trường lao động như: tỷ lệ có việc làm, năng lực hành nghề, khả năng phát triển nghề nghiệp... Mặc dù khó có thể đưa ra một định nghĩa hoàn chỉnh về chất lượng, song các nhà nghiên cứu đã cố gắng tìm ra cách tiếp cận để xem xét chất lượng như một khái niệm mang tính tương đối, động và đa chiều, đó là: chất lượng là sự tiếp cận phù hợp với mục tiêu.

Xuất phát từ quan điểm chất lượng gắn với mục tiêu, điều quan trọng là mục tiêu thật sự phù hợp với yêu cầu của xã hội nói chung và của từng cấp học, ngành nghề cụ thể nói riêng. Đối với đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong Công an nhân dân, mục tiêu đặt ra là tập trung nguồn lực để phát triển, bảo đảm hệ thống và sản phẩm đào tạo có chất lượng. Trong đó, hệ thống phải đáp ứng yêu cầu về số lượng nhân lực, có cơ cấu ngành nghề, cơ cấu các cấp trình độ được đào tạo, cơ cấu độ tuổi phù hợp, có quy mô đào tạo theo ngành và trình độ đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ công tác công an trong giai đoạn hiện nay cũng như nhu cầu tiềm ẩn trong thời gian tới. Để đáp ứng yêu cầu chất lượng của sản phẩm đào tạo, cần phải đào tạo cán bộ công an có tri thức, kiến thức, kỹ năng, năng lực, thái độ, phẩm chất đáp ứng yêu cầu vị trí công việc hiện tại và định hướng phát triển công việc trong thời gian tới.

Trong quá trình đổi mới cần bám sát nhận thức đổi mới toàn diện mục tiêu giáo dục, đào tạo trong Công an nhân dân trên các lĩnh vực: nhận thức (mục tiêu liên quan đến tri thức), thái độ (mục tiêu liên quan đến sở thích, thái độ và giá trị) và tâm vận (mục tiêu liên quan đến kỹ năng thực hành). Bám sát nhiệm vụ công tác công an để cụ thể hóa các mục tiêu giáo dục trên vào việc xây dựng chuẩn đầu ra cho từng ngành và trình độ đào tạo. Điều quan trọng trong xây dựng và tổ chức đào tạo đạt “chuẩn đầu ra” là sản phẩm đào tạo khi ra trường phải làm tốt công việc tại thời điểm hiện tại và có khả năng làm tốt công việc trong tương lai. Trên cơ sở chuẩn đầu ra theo ngành và trình độ đào tạo, cần cụ thể hóa vào các chuẩn đầu ra cho môn học, phần học và mục đích bài giảng nhằm đào tạo ra những cán bộ công an có năng lực và phẩm chất phù hợp với nhiệm vụ công tác công an hiện nay cũng như trong tương lai, nhất là đáp ứng được các yêu cầu nhiệm vụ tiềm ẩn của Ngành.

Cùng với đổi mới mục tiêu, tất yếu phải đổi mới nội dung, chương trình đào tạo nhằm thể chế hóa mục tiêu đào tạo. Chương trình đào tạo phải giúp cho người học có vốn kiến thức chắc chắn, biết xem xét, lựa chọn, giải quyết vấn đề và hành động phù hợp. Nội dung học vấn cần đạt được cả tri thức, kỹ năng và thái độ; phải bồi dưỡng và phát triển tư duy mạch lạc, có phẩm chất và trách nhiệm trước xã hội và nghề nghiệp, có năng lực tư duy sâu sắc và sáng tạo. Yêu cầu nội dung đào tạo vừa hiện đại, vừa tổng kết được thực tiễn và đáp ứng được yêu cầu giải quyết thực tiễn hiện tại và trong tương lai. Cần trang bị những kiến thức về khoa học dự báo để giúp người cán bộ công an luôn kết hợp tốt giữa khả năng dự báo và năng lực ứng phó với các vấn đề sẽ xảy ra trong công tác công an nhằm nâng cao tính chủ động và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Tiếp tục nghiên cứu để mềm hóa các chương trình đào tạo, nghiên cứu tổ chức lại quá trình đào tạo, nâng cao năng lực thực hành, năng lực tự học và tính chủ động trong học tập của người học.

Một trong những xu hướng tất yếu hiện nay là hội nhập để cùng tồn tại và phát triển, trong chiến lược đào tạo cần tính toán đầy đủ và toàn diện nhằm trang bị cho người học những kiến thức, năng lực, bản lĩnh và yếu tố tâm lý để tham gia hội nhập, đồng thời chuẩn bị các điều kiện cần thiết khác để tranh thủ mọi thời cơ tiến tới hội nhập một cách chủ động, tự tin. Có chiến lược phát triển hợp tác quốc tế trong đào tạo, tính toán đến các lĩnh vực có thể hợp tác đào tạo và chủ động hợp tác, tranh thủ chuyên gia, tư vấn kỹ thuật, tranh thủ đầu tư và nâng cao bản lĩnh, trình độ, năng lực làm việc trong môi trường quốc tế.

Mặt khác, đổi mới phương pháp dạy - học là vấn đề trọng tâm trong công tác đào tạo, cần nghiên cứu ứng dụng và đổi mới đồng bộ phương pháp dạy - học tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy - học trong nhà trường, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu và sáng tạo của người học. Chú trọng rèn luyện các kỹ năng thực hành cho người học phù hợp với các chuyên ngành đào tạo, tăng cường nghiên cứu và sử dụng các tình huống nghiệp vụ vào giảng dạy, rèn luyện khả năng vận dụng lý thuyết vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, đặc biệt là các kỹ năng như: nhận diện vấn đề, phân tích vấn đề, xử lý vấn đề, năng lực tổ chức lực lượng giải quyết vấn đề... cho người học.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục nghiên cứu, đổi mới công tác quản lý trong các trường theo hướng nâng cao tính chủ động, tự chủ, có cơ chế phối hợp đồng bộ, hiệu quả trong quản lý các mặt hoạt động của nhà trường; có cơ chế sàng lọc, phân loại, kết hợp giáo dục, đào tạo chung với giáo dục, đào tạo cá biệt nhằm phát huy cao độ tính tích cực, tự giác của người học trong việc tự trau dồi nâng cao kiến thức và năng lực sáng tạo, khuyến khích người học một cách hiệu quả, có động cơ, mục đích học tập đúng đắn, tạo động lực cho người học, tránh bình quân chủ nghĩa.

Cần nâng cao chất lượng tuyển chọn đầu vào, tuyển học sinh có trình độ văn hóa cao, có phẩm chất tâm lý phù hợp với ngành nghề sẽ đào tạo. Bên cạnh sự quan tâm đến chất lượng của nhà trường, của người học, cần có sự quan tâm đến chất lượng từ phía các cơ quan quản lý, các cấp lãnh đạo và các đơn vị, địa phương sử dụng, tạo ra sức mạnh tổng hợp để phát triển giáo dục, đào tạo và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.

Chất lượng giáo dục, đào tạo là sản phẩm của yếu tố “nội lực” và “ngoại lực”; tác động trực tiếp hay gián tiếp để tạo nên chất lượng giáo dục tổng thể. Một trong những yếu tố có vai trò quyết định hàng đầu đến chất lượng giáo dục, đào tạo là đội ngũ nhà giáo. Để có chất lượng giáo dục, đào tạo không thể không chú ý tới xây dựng một đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và trình độ ngày càng được nâng cao. Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, trước hết, nhà giáo phải đổi mới chính mình. Chất lượng giáo dục không thể có được trong một ngày, một tháng, một năm... nhưng nếu không có sự lao động sáng tạo từng ngày, từng tháng, từng năm của các nhà giáo, nhà quản lý giáo dục thì không thể có nền giáo dục chất lượng. Do đó, những người làm công tác giáo dục, trước hết, hãy lao động cần cù, sáng tạo để tạo ra những sản phẩm giáo dục có chất lượng cao, có ích cho xã hội.

Vai trò của người thầy trong hoạt động giáo dục có ý nghĩa quan trọng hơn khi môi trường và vị trí giáo dục được coi trọng. Ngày nay, trước yêu cầu phát triển xã hội, trình độ, năng lực cần cho hoạt động nghề nghiệp của mỗi ngành đòi hỏi ngày càng cao, gánh nặng tri thức cần và đủ trong hành trang của người thầy càng nhiều. Người thầy không những phải nắm vững, hiểu sâu về chuyên môn giảng dạy mà còn hiểu biết rộng về các lĩnh vực liên quan đến nội dung giảng dạy. Bản thân mỗi thầy, cô giáo cần học tập nâng cao tri thức và tầm hiểu biết; nắm vững những kiến thức cơ bản và hiểu biết rộng về những kiến thức có liên quan đến phạm vi chuyên môn, đồng thời nắm vững xu hướng, phát minh về lĩnh vực khoa học có liên quan; nhận thức được những mặt mạnh, hạn chế của lĩnh vực đó hiện nay và những vấn đề cần gợi mở để nghiên cứu, có hứng thú nghiên cứu về vấn đề đó.

Mỗi thầy, cô giáo phải có năng lực tự học, tự bồi dưỡng để hoàn thiện kiến thức phục vụ cho công tác giảng dạy và nâng cao năng lực bản thân; để có được điều đó thầy, cô giáo phải thực sự có nhu cầu nâng cao trình độ, coi đó là động lực luôn thôi thúc trong hoạt động nghề nghiệp của mình, mặt khác cần có kỹ năng và phương pháp để học tập nâng cao. Trong hoạt động giảng dạy, mỗi người thầy, nhà trường và các cơ quan quản lý đều phải quan tâm đến lĩnh vực phương tiện, phương pháp và công nghệ; một mặt cần nâng cao hiệu quả đầu tư, trang bị kỹ thuật phương tiện dạy học, một mặt nâng cao hiệu quả sử dụng và năng lực sử dụng của đội ngũ nhà giáo. Mỗi thầy, cô cần có ý thức chủ động, nghiên cứu ứng dụng, đặc biệt là những phương pháp và phương tiện dạy học các môn chuyên ngành mang tính đặc thù của ngành, cần được nghiên cứu và vận dụng phù hợp, nghiên cứu sử dụng những công cụ hỗ trợ giảng dạy thực hành phù hợp với thực tiễn. Trong chiến lược phát triển nhà giáo, cần có kế hoạch đào tạo ngoại ngữ, tin học; chuẩn hóa các chức danh, tiêu chuẩn gắn với trình độ ngoại ngữ, tin học; tạo điều kiện cho đội ngũ nhà giáo tham gia các khóa học tập, bồi dưỡng tin học, ngoại ngữ; hỗ trợ kinh phí để họ tự học lấy bằng cấp, chứng chỉ... và đối với bản thân mỗi nhà giáo phải không ngừng phấn đấu, học tập nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học đủ để phục vụ nghiên cứu, giảng dạy trong xu hướng hội nhập và phát triển công nghệ hiện nay.

Mỗi thầy, cô giáo phải có lý tưởng sư phạm, phấn đấu không ngừng cho sự hoàn thiện quá trình sư phạm với sự đam mê, tự nguyện cống hiến, dành toàn bộ sức lực, tình cảm, trí tuệ cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo, có ước nguyện mong muốn dành cho người học tất cả những gì tốt đẹp nhất. Phẩm chất chính trị, bản lĩnh vững vàng, trung thành của nhà giáo là một trong những nhân tố quan trọng để đào tạo thế hệ tương lai trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng của dân tộc. Bên cạnh đó, hệ thống các phẩm chất đạo đức như khiêm tốn, giản dị, mẫu mực trong hoạt động và giao tiếp sư phạm luôn là tấm gương chiếu sáng cho người học. Phẩm chất trí tuệ, tác phong làm việc nghiêm túc của người thầy sẽ giúp cho người học tôn trọng kỷ luật học tập, có tinh thần, thái độ học tập nghiêm túc, biết tôn trọng lao động sư phạm của người thầy để học tập tiếp thu kiến thức và cống hiến hết mình. Mỗi nhà giáo Công an nhân dân cần luôn nhận thức sâu sắc và hành động vì những điều thiêng liêng cao quý sau đây:

Một là, luôn toàn tâm, toàn ý vì sự nghiệp giáo dục, đào tạo của đất nước nói chung và của ngành công an nói riêng; tâm huyết, yêu ngành, yêu nghề và luôn trau dồi nhân cách, tâm hồn của nhà sư phạm mẫu mực.

Hai là, có kiến thức, có hiểu biết về giáo dục, đào tạo, về môi trường giáo dục và luôn chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, luôn có ý thức xây dựng môi trường giáo dục trong sạch, lành mạnh.

Ba là, luôn đặt mục tiêu phấn đấu trở thành nhà giáo mẫu mực, nhà giáo giỏi và suốt đời phấn đấu vì điều đó; luôn phấn đấu vì sự nghiệp đào tạo ra đội ngũ cán bộ công an chuẩn thay vì chỉ lo phấn đấu để mình đạt chuẩn.

Bốn là, Luôn trăn trở với chất lượng giáo dục, đào tạo; đặt mục tiêu chất lượng lên hàng đầu trong mọi hoạt động giáo dục, đào tạo mà mình đảm nhiệm; không vô cảm trước sản phẩm đào tạo kém chất lượng.

Năm là, luôn gương mẫu và làm nhiệm vụ giáo dục ở mọi lúc, mọi nơi, kể cả trong giảng dạy trên lớp, trong sinh hoạt và đời sống, trong lời nói và việc làm; không đặt lợi ích và các điều kiện cá nhân trong bất kỳ hoạt động giáo dục nào; không vì lợi ích nhỏ, trước mắt mà làm mất đi những giá trị lớn, giá trị lâu dài trong giáo dục, đào tạo.

 

Thiếu tướng Nguyễn Văn Ly, Phó Cục trưởng Cục Đào tạo

Nguồn Tạp chí lý luận chính trị CAND

Phản hồi

Thông tin người gửi phản hồi

Các tin khác

Xem nhiều nhất

Liên kết website