Với tư cách là một bộ môn khoa học, học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh có đối tượng, nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu riêng. Trong đó, đối tượng nghiên cứu của học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm hệ thống các quan điểm, quan niệm, lý luận về cách mạng Việt Nam, mà cốt lõi là tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Như vậy, đối tượng của học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là bản thân hệ thống các quan điểm, lý luận được thể hiện trong toàn bộ di sản của Hồ Chí Minh mà còn là quá trình vận động, hiện thực hóa các quan điểm, lý luận đó trong thực tiễn cách mạng Việt Nam. Đó là quá trình mang tính quy luật, bao gồm hai mặt thống nhất biện chứng: sản sinh tư tưởng và hiện thực hóa tư tưởng theo các mục tiêu độc lập dân tộc, dân chủ, chủ nghĩa xã hội, giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.
Với thời lượng 02 tín chỉ, nội dung học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm những vấn đề cơ bản như: Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc; tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng Cộng sản Việt Nam; tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế; tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân; Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, đạo đức và xây dựng con người mới.
Thời gian qua, công tác giảng dạy - học tập học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các học viện, trường Công an nhân dân đã đạt được những kết quả nhất định. Giáo trình, tài liệu dạy học dùng cho học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh về cơ bản đáp ứng yêu cầu dạy - học; giảng viên đã chủ động, tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy; thường xuyên gắn lý luận với thực tiễn công tác công an; bước đầu khơi dậy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, chuyển tải nhiều nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh đến với người học. Giảng viên được trang bị kiến thức về phương pháp giảng dạy tích cực, phần nào đã ứng dụng vào thực tế giảng dạy mang lại những kết quả bước đầu đáng ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn còn một số hạn chế như: một bộ phận giảng viên vẫn chưa thực sự tích cực đổi mới phương pháp, chưa lấy người học làm trung tâm, chưa khơi dậy tính tích cực chủ động ở học viên; việc đổi mới phương pháp giảng dạy hiệu quả chưa cao; chưa có giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh dùng riêng trong Công an nhân dân.
Để nâng cao hơn nữa chất lượng giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường Công an nhân dân, cần thiết phải đổi mới nhiều yếu tố từ nội dung chương trình, giáo trình, đội ngũ giảng viên đến phương pháp dạy và học, sao cho phù hợp với yêu cầu đặt ra, trong đó cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm sau:
Một là, nghiên cứu điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện nội dung học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh cho phù hợp với đối tượng học trong Công an nhân dân.
Hiện nay, trong các trường Công an nhân dân, học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn sử dụng giáo trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Về cơ bản, giáo trình này không có sự phân biệt đối tượng học trong hay ngoài Công an nhân dân. Trong khi đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho lực lượng Công an nhân dân một di sản vô cùng quý giá, đó là hệ thống tư tưởng về nhiều mặt của công tác công an, cốt lõi là Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân về tư cách người công an cách mạng. Do đó, việc ban hành giáo trình “Tư tưởng Hồ Chí Minh về Công an nhân dân” dùng để giảng dạy trong Công an nhân dân là cần thiết. Quán triệt, thực hiện Chỉ thị số 04/CT-BCA ngày 19-5-2019 của Bộ Công an về đổi mới, nâng cao chất lượng phong trào “Công an nhân dân học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy” trong tình hình mới, Học viện Chính trị Công an nhân dân đang từng bước triển khai biên soạn giáo trình “Tư tưởng Hồ Chí Minh về Công an nhân dân”. Tuy nhiên, công việc này cần có thời gian để đảm bảo giáo trình thực sự là một công trình khoa học có giá trị lý luận, thực tiễn, tính khoa học, cách mạng và thời đại. Do đó, giải pháp trước mắt cần bổ sung nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về Công an nhân dân vào chương trình giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Đại hội lần thứ XII (2016) của Đảng nhấn mạnh: “Đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị (khóa XII) đã cụ thể hóa chủ trương trên và yêu cầu: “Tiếp tục chỉ đạo biên soạn chương trình, giáo trình về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh để giảng dạy trong hệ thống giáo dục quốc dân và các học viện, trường chính trị, trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ các cấp, bảo đảm phù hợp với từng cấp học, bậc học và với yêu cầu giáo dục, đào tạo”. Bộ Chính trị cũng chỉ đạo cụ thể hơn việc giảng dạy nội dung này cho một số đối tượng: Đối với học sinh phổ thông, dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, học tập về đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với giáo dục công dân, đạo đức nghề nghiệp; đối với học sinh đại học, cao đẳng có các bài giảng, chuyên đề tư tưởng Hồ Chí Minh; đối với học sinh đại học chuyên ngành lý luận chính trị, học viên trường chính trị, đoàn thể và lực lượng vũ trang cần xây dựng hệ thống các bài giảng, chuyên đề học tập tư tưởng Hồ Chí Minh. Theo tinh thần trên, trong nội dung giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, cần làm sâu sắc thêm nội dung tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh phù hợp với đối tượng là học viên, chiến sĩ công an nhân dân.
Hai là, nâng cao trình độ chuyên môn, rèn luyện kỹ năng giảng dạy, phẩm chất chính trị, kỷ luật, kỷ cương cho đội ngũ giảng viên giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường Công an nhân dân.
Giảng viên là trung tâm, quyết định hiệu quả của việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Yêu cầu đối với giảng viên là phải vững chuyên môn; có quá trình nghiên cứu sâu sắc về con người, đạo đức, phong cách, lối sống, quá trình hoạt động cách mạng của Người. Với nền tảng tri thức chuyên môn sâu rộng, giảng viên sẽ tự tin kết hợp nhiều phương pháp trong bài giảng, lôi cuốn học viên vào quá trình khám phá, tìm tòi tri thức mới.
Chất lượng của đội ngũ giảng viên không chỉ thể hiện ở tri thức, tầm hiểu biết sâu rộng, mà còn thể hiện ở phương pháp truyền tải tri thức đó đến người học. Do đó, mỗi giảng viên cần phải được trang bị những tri thức về đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực nhằm tạo hứng thú, sự chủ động cho người học. Giảng viên phải chủ động nắm bắt những nội dung cơ bản, thành thạo các phương pháp giảng dạy tích cực; thường xuyên cải tiến phương pháp giảng dạy trong mỗi giờ lên lớp.
Giảng viên các môn lý luận chính trị nói chung, tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng ngoài nhiệm vụ truyền tri thức cho học viên còn phải thực hiện vai trò tuyên giáo và nhiệm vụ giáo dục lý luận mà Đảng, Nhà nước giao phó. Nhiệm vụ này chỉ có thể được thực hiện tốt nhất khi bản thân giảng viên phải là tấm gương sáng về bản lĩnh chính trị, mục tiêu, lý tưởng, phẩm chất đạo đức, tư cách, lối sống, chấp hành nghiêm Điều lệnh Công an nhân dân, kỷ luật, kỷ cương của Ngành. Đây là yêu cầu bắt buộc, và cũng thể hiện sự khác biệt của giảng viên giản dạy lý luận chính trị so với giảng viên ở các lĩnh vực khác.
Trình độ chuyên môn, kỹ năng, phương pháp giảng dạy, phẩm chất chính trị, đạo đức chính là những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh. Tất cả những yếu tố trên phải được thường xuyên vun đắp, bồi dưỡng.
Ba là, kết hợp nhiều phương pháp cụ thể trong giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Mỗi phương pháp dạy học đều có vai trò nhất định trong quá trình dạy và học. Không một phương pháp vạn năng nào cho tất cả các môn học. Do đó, kết hợp nhiều phương pháp là cách đổi mới phương pháp dạy học tốt nhất. Đối với học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh, thuyết trình là phương pháp không thể thiếu. Đây là phương pháp có rất nhiều ưu điểm, và đem lại hiệu quả cao nếu được kết hợp nhuần nhuyễn với các phương pháp khác. Theo đó, giảng viên không nên chỉ thuyết giảng một chiều mà cần khơi dậy tính tích cực chủ động của học viên bằng cách kết hợp với phương pháp tư duy, làm việc nhóm, trực quan, hỏi đáp... Giảng viên bằng nhiều cách có thể khuyến khích học viên phải suy nghĩ, tìm tòi, chia sẻ những suy nghĩ của mình về nội dung bài giảng. Khi học viên nói lên được suy nghĩ của mình đối với nội dung bài học, nghĩa là giảng viên đã thành công trong việc kích thích tính tích cực của học viên.
Sau mỗi bài giảng, giảng viên cần rút kinh nghiệm, điều chỉnh, bổ sung các phương pháp tích cực, phù hợp hơn cho những lần giảng sau. Có như vậy, việc đổi mới phương pháp giảng dạy sẽ ngày càng hiệu quả, tạo ra sự chuyển biến trong nhận thức cũng như kết quả học tập của học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Bốn là, gắn thực tiễn công tác công an trong nghiên cứu, giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường Công an nhân dân.
Khoa học tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần nâng cao năng lực tư duy lý luận và phương pháp công tác; bồi dưỡng, củng cố kiến thức cho học viên, thanh niên trưởng thành về lập trường cách mạng, kiên định về bản lĩnh chính trị, nhất quán mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; tích cực chủ động đấu tranh phê phán những quan điểm sai trái, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, chính sách đúng đắn của Đảng, pháp luật của Nhà nước; biết vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giải quyết những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống; góp phần bồi dưỡng đạo đức cách mạng và rèn luyện bản lĩnh chính trị.
Đối với Công an nhân dân, quá trình giảng dạy học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh cần thiết phải làm sáng rõ những vấn đề lý luận và soi chiếu vào thực tiễn công tác, chiến đấu của lực lượng Công an nhân dân. Ngược lại, phải soi chiếu thực tiễn công tác, chiến đấu vào những lời răn dạy, tấm gương, đạo đức và phong cách của Người. Trong quá trình giảng dạy, khi trình bày những quan điểm, luận cứ khoa học, cần minh họa bằng những ví dụ thực tiễn, thường xuyên liên hệ, gắn thực tiễn công tác, chiến đấu. Tuy nhiên, không nên chỉ minh họa, thuyết minh các chủ trương của Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an, mà cần phân tích trên cơ sở lý luận; vận dụng phương pháp luận biện chứng duy vật để luận giải các vấn đề của thực tiễn công tác và chiến đấu.
Trước đòi hỏi ngày càng cao về đào tạo, bồi dưỡng sĩ quan Công an nhân dân, mục tiêu đào tạo trong các trường Công an nhân dân là hướng tới hình thành những sĩ quan không chỉ nắm vững kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, vững vàng về lý luận, có tư duy lý luận sắc bén, mà còn có khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn công tác, từ đó giải quyết tốt những vấn đề thực tiễn đặt ra. Để làm được điều đó, phải đồng bộ đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy tất cả các học phần, trong đó chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy các môn lý luận chính trị nói chung, học phần Tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng trong các trường Công an nhân dân. Đây là yêu cầu cấp bách hiện nay.
Nguyễn Thị Hiền - Học viện Chính trị CAND
Nguồn Tạp chí lý luận chính trị CAND
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.