Kiểm soát mặt trái của internet - công cụ của các thế lực thù địch, mối đe dọa an ninh quốc gia trong tình hình mới

Thực tiễn khách quan đầy sinh động không bao giờ đứng im, nó luôn chuyển mình, biến đổi với những sắc thái mới mẻ của những diễn biến khó lường. Rất nhiều các yếu tố được coi là cơ sở, là động lực phát sinh, phát triển của những vấn đề mới, đặc biệt là những vấn đề làm đau đầu các nhà quản lý. Đơn cử trong số đó là sự ra đời của internet. Đây là một phát kiến, phát minh vĩ đại của nhân loại, phá vỡ mọi đường bao quanh chật hẹp và mọi rào cản hữu hình. Cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, internet xuất hiện ở Việt Nam đã tích cực tạo lập một không gian công cộng mới, nó tạo ra một mạng lưới liên kết đa dạng, phong phú, lôi cuốn và thậm chí mê hoặc các cá nhân bởi một kho thông tin khổng lồ, đa diện, nhiều chiều. Không chỉ vậy, tính mở là một đặc trưng quan trọng của internet, khiến cho khát vọng làm chủ thông tin, tạo ra thông tin và “phù phép” thông tin của mọi cá nhân được hiện thực hóa. Chưa bao giờ, một xã hội với rất nhiều “nhà báo công dân” được “trọng dụng” như vậy. Bản thân người sử dụng internet cũng bị cuốn vào “vòng xoáy” để gây ấn tượng, tạo sự nổi bật và thu hút các lượt tương tác. Bản chất internet chỉ là yếu tố kỹ thuật, nhưng mặt trái của internet đã được xã hội hóa và trở thành một chủ đề chưa bao giờ cũ. Đặc biệt, các thế lực thù địch nhận thấy khả năng thao túng tâm lý của internet nên chúng đã tận dụng và khai thác triệt để. Cứ như vậy, không cần bom đạn, không cần bạo lực, các thế lực thù địch đã sử dụng lợi thế của internet để làm nên những cuộc biểu tình, gây rối trật tự công cộng và bạo loạn, lật đổ.

1. Sự bất ổn của thế giới thực đến từ internet

          Bài học từ lịch sử để lại cho chúng ta thấy tính chất phức tạp của internet, khi trên nền tảng ấy, hàng loạt những trang mạng xã hội ra đời làm tăng các tương tác xã hội, chi phối, tác động, ảnh hưởng đến tư tưởng, nhận thức, thái độ và hành vi của người dùng mạng xã hội. Internet, mạng xã hội thật sự đang mang trong mình một thứ quyền lực vô hình, được ví như vũ khí số phi sát thương nhưng có khả năng tác chiến cao.

Năm 2010, từ sự việc người bán hàng rong Mohammed Bouazizi ở Tunisia tự thiêu vì bị tịch thu xe chở rau, củ, quả - phương tiện kiếm sống duy nhất của cả gia đình đã được lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội, tạo nên làn sóng bất bình dữ dội. Sau đó, năm 2011, sự kiện một thanh niên bị đánh đập dã man đến chết do tố cáo cảnh sát tham nhũng được lan truyền trên mạng xã hội và nổ ra những làn sóng tuần hành, biểu tình và bạo loạn. Chính quyền của Tổng thống Hosni Mubarak bất lực, từ chức.

Năm 2020, thế giới chao đảo với đại dịch covid-19, sự xuất hiện của hàng loạt các tin đồn thất thiệt, tin giả lan truyền trên mạng xã hội gây rất nhiều khó khăn cho mọi nỗ lực bình ổn xã hội của chính quyền các quốc gia. Tại Anh, một trong những quốc gia rất phát triển cũng lao đao trước làn sóng tin giả. Theo BBC, một số nhóm kín trên Change.org, NextDoor, Facebook, Twitter và YouTube đã chia sẻ thuyết âm mưu rằng Covid-19 lây lan qua sóng 5G vì dịch bệnh này có nguồn gốc từ Vũ Hán - một trong những thành phố đầu tiên triển khai 5G ở Trung Quốc. Người dân đã tin tưởng vào lời kêu gọi xuất hiện trên các mạng xã hội, nhanh chóng tập hợp thành đám đông và đốt cháy các tháp viễn thông 5G gây ra những hậu quả nặng nề về kinh tế, trật tự xã hội của quốc gia này. Trước tính chất nghiêm trọng của sự việc, giới chức Anh đã họp khẩn và đánh giá thông tin kích động phá hoại mạng 5G là vấn đề an ninh quốc gia. Thực tiễn cho thấy, rất nhiều vụ việc tương tự đã diễn ra, có thể chắc chắn rằng, các tương tác trên mạng xã hội thông qua các nhân dạng ảo cũng đủ sức để tập hợp lực lượng đông đảo và chuyển hóa thành hành động đe dọa đến an ninh của bất cứ quốc gia nào.

2. Internet - Công cụ của các thế lực thù địch, mối đe dọa an ninh quốc gia

          Tại Việt Nam, ước tính đầu năm 2022 có 78,1% [1] người dân sử dụng mạng xã hội với đa dạng thành phần; bên cạnh đó, người dân Việt Nam cũng có những đặc trưng về tính cố kết cộng đồng cao, các giá trị của đoàn kết cơ giới được duy trì qua nhiều thế hệ, các thế lực thù địch nắm bắt được yếu tố đó, sử dụng internet, mạng xã hội để tuyên truyền sai sự thật, tác động vào tư tưởng quần chúng nhân dân, ngấm ngầm kích động, gây chia rẽ, tạo mâu thuẫn, xung đột, từng bước chuyển hóa thành hành động chống đối, biểu tình, gây rối an ninh, trật tự. Hoạt động sử dụng internet, mạng xã hội để tuyên truyền, xuyên tạc, bịa đặt các thông tin chống phá Đảng và Nhà nước không còn là thủ đoạn mới của các thế lực thù địch nhưng trước đây, các thông tin đăng tải thường có nội dung khá thô sơ, dễ bị nhận diện và khó được chấp nhận trong cộng đồng. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, vẫn là phương thức cũ nhưng các thế lực thù địch sử dụng thủ đoạn tinh vi hơn, chúng lập ra các hội nhóm núp bóng dưới các tên gọi giả danh yêu nước tạo sự nhầm lẫn về mặt định danh đối với quần chúng nhân dân như “Tuổi trẻ yêu nước”, “Trại cháu Bác Hồ”, “Kết nối yêu thương”, “Chống tham nhũng, tiêu cực”, “Sáng kiến pháp lý Việt Nam”… Trên các hội nhóm đó, các thông tin được đăng tải ở dạng nửa thật, nửa giả một cách rất tinh vi, giảo biện với các bằng chứng được cắt ghép rất thuyết phục khiến người dân dễ bị lung lạc tinh thần. Trong trạng thái “nửa tin, nửa ngờ” của người dân, các thế lực thù địch tiếp tục dùng chiêu bài lặp đi lặp lại các thông điệp xuyên tạc, sai trái đó từ từ thẩm thấu vào nhận thức của người dân.

          Việt Nam bước vào xu thế toàn cầu hóa, mở cửa, hội nhập, điều này tạo đà phát triển để bộ mặt của đất nước từng bước khởi sắc, người dân có nhiều cơ hội và điều kiện để tiếp cận với các giá trị văn hóa đa dạng, phong phú. Nhưng điều đó cũng hàm chứa sự tự do và cởi mở về quá trình tiếp biến, nhận thức nhiều hệ giá trị văn hóa, tư tưởng khác nhau trên thế giới. Các thế lực thù địch khi nắm được yếu tố này, chúng ra sức tác động vào tính tự do trong các lựa chọn, “cái tôi” trong bản năng phi quản lý nhà nước của công dân; chúng sử dụng các ví dụ, dẫn chứng có tính chất điển hình, không phổ biến cho rằng Đảng và Nhà nước đang đi ngược lại với vấn đề tự do, dân chủ, nhân quyền. Và tất nhiên, mạng xã hội trở thành môi trường lý tưởng để các thế lực thù địch thực hiện các chiến lược thông tin, tuyên truyền về nhiều luồng tư tưởng, hệ giá trị khác nhau, chúng cổ súy về tính tích cực của xã hội dân sự theo kiểu phương Tây, kích động tư tưởng đa nguyên chính trị, đa đảng; tuyên truyền, vu cáo, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, kêu gọi biểu tình, bạo loạn lật đổ, thay đổi chế độ chính trị ở Việt Nam[2].

Nếu như trước đây, những thông tin sai sự thật, những luồng thông tin có tính một chiều được đăng tải thường chỉ dễ tác động vào một bộ phận tầng lớp nhân dân có trình độ dân trí chưa cao, ở những nơi thông tin, liên lạc chưa phát triển, hoặc một bộ phận quần chúng nhân dân biết sai nhưng vẫn cho là đúng do đã bị móc nối, mua chuộc bằng kinh tế, thì đến hiện tại, người dân ở mọi trình độ, mọi tầng lớp trong xã hội đều có thể trở thành đối tượng “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa” trước các luồng thông tin sai trái được phát tán với tần suất nhanh, mạnh, liên tục và có sức thuyết phục trên mạng xã hội. Họ có thể là giới tri thức, nhà khoa học, người có công với cách mạng, là đảng viên và thậm chí là chính những người đang được trao quyền để thực thi các quyền lực của Nhà nước. Với phạm vi bị tác động, chuyển hóa từ các thông tin trên mạng xã hội như hiện nay, đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận nghiêm túc về vấn đề thời đại mang tên an ninh phi truyền thống này.

3. Một số giải pháp nhằm kiểm soát mặt trái của internet trong bối cảnh hiện nay

Rõ ràng, những hoạt động và tương tác trong không gian ảo nhưng có thể trở thành mối đe dọa lớn cho an ninh quốc gia ở bất cứ thời điểm nào trong không gian sống thật của con người. Điều đó đòi hỏi trong xu hướng phát triển tiếp theo của quản trị quốc gia, các nhà lãnh đạo, quản lý cần có những góc nhìn tổng quát, hành động mạnh mẽ để kiểm soát mặt trái của internet nói chung và mạng xã hội nói riêng. Một số giải pháp được đề xuất như sau:

Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng. Đây không phải là nội dung mới nhưng vẫn là nội dung không thể thiếu trong việc định hướng các hành vi, hành động của các cá nhân khi tham gia vào môi trường mạng xã hội. Tuy nhiên, đã đến lúc chúng ta nên xem xét lại “công thức” giáo dục chính trị, tư tưởng. Đó không phải là việc phát ra những thông điệp hàn lâm trong các hình thức truyền thông nhóm, truyền thông đại chúng khiến tâm lý người nghe thấy nhàm chán, buồn ngủ, tạo hiệu ứng ức chế khi tiếp nhận các thông điệp mang tính định hướng. Để làm tốt công tác này, các đơn vị, tổ chức cần xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động có tính đổi mới, sáng tạo, hướng đến các hoạt động để chính người dân tự nhận thức được những luận điệu xuyên tạc, bóp méo, những quan điểm sai trái, kích động của các thế lực thù địch, từ đó hình thành nên tâm lý và thái độ vững vàng. Một ví dụ cụ thể, hiện nay, hoạt động viết bài về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch đang được tiến hành sôi nổi trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị. Tuy nhiên, đối tượng cần được biết và hiểu về nội dung này là đại bộ phận quần chúng nhân dân. Không phải ai trong số họ cũng có thời gian để đọc, nghiên cứu những bài viết đó. Bài viết dù có nội dung rất hay, sắc và đắt giá nhưng không được đa số quần chúng nhân dân tiếp cận thì cũng không mang lại hiệu quả cao. Thay vào đó, chúng ta có thể tổ chức các hoạt động sân khấu hóa ở từng bản, làng, ấp, xóm đến cấp trung ương, để chính người dân là người tự nhận diện các quan điểm sai trái, thù địch, chính người dân phản bác và đó chính là quá trình tự giáo dục hiệu quả nhất.

Thứ hai, phát huy được vai trò của người “lãnh đạo ý kiến” trong các nhóm xã hội và cộng đồng dân cư. Người lãnh đạo ý kiến (Opinion Leader) được hiểu là người có uy tín, có thể chi phối tư tưởng của một nhóm người. Những người này sẽ tiếp cận được nhiều hơn với các luồng thông tin từ truyền thông và hiệu quả truyền thông cũng sẽ được chính những người lãnh đạo ý kiến này dẫn dắt đưa đến cho các thành viên trong nhóm của mình. Trên cơ sở đó, chúng ta cần nhận diện được những cá nhân có uy tín cao trong cộng đồng, trong các nhóm xã hội để truyền đạt các thông tin chính xác, chuẩn mực, phản bác lại các luồng thông tin sai trái, xuyên tạc, gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự của đất nước. Từ các nhận thức đúng đắn, những người lãnh đạo ý kiến lại đăng tải các thông tin chính xác lên các trang mạng cá nhân, các hội, nhóm và sẽ tạo được sự thuyết phục, cũng như sự đồng thuận cao hơn trong nhóm xã hội.

Thứ ba, phát huy sức mạnh của tri thức khoa học trong phương thức quản trị đất nước, là cơ sở đẩy lùi các quan điểm sai trái, thù địch trên môi trường mạng xã hội. Như chúng ta đã biết, các thế lực thù địch thường lợi dụng mạng xã hội để cắt ghép những nội dung xuyên tạc nhằm bôi nhọ uy tín, thanh danh của các cấp lãnh đạo; hoặc lợi dụng một vài các sai phạm của một số cá nhân giữ chức vụ bị suy thoái, biến chất để bêu riếu, kích động với mục đích gây hoang mang, phẫn nộ và chia rẽ mối liên hệ giữa Đảng, Nhà nước với quần chúng nhân dân. Tuy nhiên, một trong những lý do để các thế lực thù địch có thể lợi dụng tình hình để thực hiện chiêu bài này, tác động chuyển hóa đến nhiều đối tượng khác nhau trong xã hội thậm chí cả tầng lớp trí thức là do chúng ta chưa làm tốt công tác tuyên truyền dựa trên các kết quả nghiên cứu được chứng minh trong thực tiễn. Chúng ta không có những số liệu cụ thể, những minh chứng sống động và thuyết phục lan tỏa như các thí dụ điển hình về “một con sâu làm rầu nồi canh” của các thế lực thù địch đang cung cấp cho người dân. Đây là những yếu kém cần phải khẩn trương khắc phục để trở thành bằng chứng đanh thép nhất, đập tan mọi luận điệu sai trái, thù địch.

Thứ tư, phát huy sức mạnh của truyền thông đại chúng nhằm củng cố sức mạnh của cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước. Dù sức mạnh của truyền thông xã hội là không thể phủ nhận và đang có phần lấn át vị trí của truyền thông đại chúng trong xã hội hiện nay. Nhưng truyền thông đại chúng sẽ không thể mất đi vì nếu thiếu vắng vai trò của truyền thông đại chúng đồng nghĩa với việc làm mất đi vai trò điều tiết và kiểm soát thông tin, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính ổn định của tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Vậy, truyền thông đại chúng cần nỗ lực hơn nữa để thu hút công chúng truyền thông, làm mới mẻ hơn các hình thức tuyên truyền, đưa các nội dung đúng đắn, chính xác đến với quần chúng nhân dân một cách nhanh chóng, kịp thời.

Thứ năm, tận dụng lợi thế của mạng xã hội để đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch và làm tốt công tác định hướng dư luận xã hội. Khi số lượng người sử dụng mạng xã hội có xu hướng tăng lên chắc chắn mức độ công chúng bị chi phối bởi mạng xã hội cũng tăng lên. Nếu chúng ta luôn coi mạng xã hội là một vùng đầy rẫy rủi ro và cảnh báo người dùng tránh xa thì hậu quả thực tế có thể nặng nề hơn khi càng cấm, càng tạo ra sự kích thích, tò mò. Do đó, việc tận dụng được ưu điểm, lợi thế của mạng xã hội sẽ là một cách thức lý tưởng cho hoạt động đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Trên thực tế, hiện nay, các tờ báo lớn, đài truyền hình quốc gia đều xây dựng các fanpage trên nền tảng mạng xã hội thu hút được đông đảo các lượt tương tác. Sự bắt tay này đã phần nào khiến cho người dân trở lại với truyền thông đại chúng và đây luôn là lựa chọn kiểm chứng thông tin của người dân trước các làn sóng tin đồn, tin giả, tin thất thiệt gây hoang mang, lo lắng trong quần chúng nhân dân. Để ngăn chặn những mầm mống của sự gây rối trật tự, bạo loạn lật đổ và các tình huống đột xuất, bất ngờ, chúng ta cần tích cực sử dụng không gian công cộng số để kết nối, tạo sự đồng thuận trong xã hội.

Thứ sáu, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc ngăn chặn các âm mưu, thủ đoạn, các luận điệu xuyên tạc, sai trái, thù địch. Đây là một nhiệm vụ quan trọng để hướng đến giải quyết vấn đề an ninh, an toàn thông tin trên môi trường mạng - một không gian có chủ quyền quốc gia nhưng còn vắng bóng “người-canh-gác”. Trong đó, Bộ Công An, với lực lượng An ninh mạng là lực lượng có vai trò nòng cốt, trực tiếp trong công tác bảo đảm an ninh thông tin, kịp thời phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực an ninh thông tin để xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống[3].

Sự ra đời của Internet khiến cho các âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống Đảng, Nhà nước trở nên tinh vi, xảo quyệt, nham hiểm với mức độ ảnh hưởng sâu rộng, khó lường hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn công tác bảo vệ an ninh, trật tự ngày càng nặng nề, việc nhận diện và giải quyết các mâu thuẫn, xung đột có mầm mống nảy sinh từ môi trường internet và đặc biệt là từ các mạng xã hội cần được quan tâm, chú trọng hơn ở các góc độ và cấp độ khác nhau. Internet thực sự là một vấn đề đe dọa đến an ninh phi truyền thống, cần được tiếp tục bàn luận sâu ở đa diện các góc độ tiếp cận, trong đó có vấn đề can thiệp, chuyển hóa nội bộ, đe dọa an ninh quốc gia trong bối cảnh và tình hình hiện nay./.

Đại úy, TS Phan Thị Thu Trang

Khoa KHXHNV và Tâm lý

 

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Xem tại: https://lptech.asia/kien-thuc/bao-cao-tong-quan-thi-truong-digital-viet-nam-nam-2022

2. Đại tướng, GS.TS Trần Đại Quang, Không gian mạng tương lai và hành động, NXB Công an nhân dân, 2015.

3. Viện Chiến lược và khoa học Công an, An ninh, an toàn thông tin mạng - thách thức và giải pháp, Kỷ yếu hội thảo, 10.2014.

4. Phan Thị Thu Trang, Sử dụng mạng xã hội định hướng dư luận xã hội theo chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Công an nhân dân, Tạp chí An ninh nhân dân, số 120, tháng 5-2022.

 

Phản hồi

Thông tin người gửi phản hồi

Các tin khác

Xem nhiều nhất

Liên kết website