Mối quan hệ hữu nghị truyền thống, tình đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào bắt nguồn từ vị trí địa lý, địa chính trị và chiến lược của hai nước, bản chất truyền thống nhân văn, nương tựa lẫn nhau của hai dân tộc, có cùng lợi ích cơ bản về độc lập, tự chủ và nguyện vọng chính đáng, thiết tha về hòa bình, phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa. Đồng hành trên con đường đấu tranh giải phóng dân tộc, định hướng đi lên CNXH, hai dân tộc Việt Nam - Lào nói chung, lực lượng công an hai nước nói riêng đã gắn bó, đoàn kết, ủng hộ, giúp đỡ lẫn nhau cùng chống kẻ thù chung, xây dựng và bảo vệ đất nước.

Thực tiễn lịch sử đã khẳng định mối quan hệ hợp tác, liên minh chiến đấu giữa lực lượng Công an nhân dân Việt Nam - An ninh Lào trở thành một trong những trụ cột quan trọng của mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Lào. Đồng chí Chummaly Xaynhaxỏn, Chủ tịch Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Chủ tịch nước Cộng hòa nhân dân Lào đã khẳng định: “Mối quan hệ quốc phòng, an ninh giữa hai nước Việt-Lào, Lào-Việt được hình thành và phát triển không phải do ý muốn chủ quan của bất kỳ bên nào, mà là do yêu cầu khách quan của cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do chống kẻ thù chung, từ yêu cầu xây dựng đất nước của hai dân tộc qua các giai đoạn lịch sử...”[1]

Ngay từ những năm đầu của thập kỷ 50 thế kỷ XX, trên cơ sở thống nhất ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo hai Đảng, hai nước, Bộ Công an Việt Nam và Ban An ninh Trung ương Lào tiếp tục thống nhất, phối hợp chặt chẽ với nhau trong mọi chủ trương, hành động chiến lược, nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp hướng vào đánh bại kẻ thù chung là đế quốc Mỹ xâm lược, giành độc lập dân tộc, giải phóng đất nước, thống nhất Tổ quốc. Theo đề nghị của Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và chấp hành chỉ thị của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Bộ Công an Việt Nam đã đặt mối quan hệ hợp tác chính thức với Ban An ninh Trung ương Lào (năm 1961). Đặc biệt, khi hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao (5/9/1962), mối quan hệ đó tiếp tục có những dấu mốc quan trọng. Ban An ninh Trung ương Lào và Bộ Công an Việt Nam đã thống nhất quy định một số nguyên tắc của Tổ Công an Việt Nam giúp An ninh Lào; có những cuộc làm việc trực tiếp, trao đổi kinh nghiệm về công tác bảo vệ an ninh trật tự, xây dựng lực lượng công an, về kinh nghiệm đấu tranh trấn áp phản cách mạng và cử đoàn chuyên gia đầu tiên sang giúp Ban An ninh Trung ương Lào triển khai các mặt công tác an ninh; đồng thời liên tục cử cán bộ, chuyên gia sang giúp Bộ Nội vụ Lào nghiên cứu tình hình, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ…; tiếp nhận hơn hàng trăm học sinh Lào sang học tập các chuyên ngành nghiệp vụ Công an tại Việt Nam.

Sau ngày chiến thắng lịch sử 30/4/1975, đất nước Việt Nam thống nhất và ngày 2/12/1975 thành lập nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào, quan hệ hai Đảng, hai Nhà nước tiếp tục được củng cố và phát triển. Bộ Chính trị hai Đảng gặp gỡ, xác định rõ quan hệ Việt Nam - Lào là “quan hệ hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện”. Quan hệ hợp tác giữa Bộ Nội vụ Việt Nam - Bộ Nội vụ, cựu binh và xã hội Lào cũng nằm trong tiến trình chung của cách mạng hai nước, chuyển sang thời kỳ hợp tác tin tưởng, mang tính chiến lược ổn định, lâu dài. Vì vậy, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ an ninh Lào và chuyên gia giúp An ninh Lào trở thành một bộ phận quan trọng trong các chương trình, kế hoạch hợp tác dài hạn trên lĩnh vực an ninh của Việt Nam - Lào.

Theo đề nghị của Bộ Nội vụ, cựu binh và xã hội Lào, Bộ Nội vụ Việt Nam đã cử một số đồng chí chuyên gia sang giúp Bộ Nội vụ Lào bồi dưỡng cán bộ theo các chuyên đề nghiệp vụ an ninh, cảnh sát; mở nhiều lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ Công an Lào tại nhiều địa điểm khác nhau: Trường Sĩ quan An ninh (Trường Đại học An ninh nhân dân), Trường Sỹ quan Cảnh sát (Trường Đại học Cảnh sát nhân dân)...

Lãnh đạo hai Bộ còn quan tâm chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ phối hợp tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ ngắn hạn; biên soạn giáo trình, giáo án để giảng dạy; hợp tác trong nghiên cứu khoa học, chuyển giao kĩ thuật, và nhất là việc thành lập Trường 12-75 (1976-1991). Hàng nghìn lượt cán bộ được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ tại Việt Nam trở về nước công tác, chiến đấu đã góp phần đưa sự nghiệp cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Lào thành công và đạt được những thành tựu như ngày nay.

Trụ sở nhà trường là cơ sở cũ của Trường Bổ túc văn hóa miền núi Trung ương, đóng tại thôn Kim Tràng, xã Việt Lập, huyện Tân Yên, tỉnh Hà Bắc (nay là Bắc Giang).

Tên của trường được đặt như vậy để ghi nhận thắng lợi của cách mạng Lào và sự hình thành nhà nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào; đồng thời khẳng định mối quan hệ hữu nghị truyền thống lâu đời, tình đoàn kết gắn bó giữa hai Đảng, hai Chính phủ và nhân dân hai nước. Học viên lực lượng Công an Lào gửi sang các lớp bồi dưỡng, đào tạo tại Trường 12 - 75 được Bộ Công an Việt Nam đảm bảo đầy đủ điều kiện về cuộc sống, sinh hoạt và học tập; được các giáo viên Việt Nam truyền đạt những nội dung kiến thức, kinh nghiệm, hướng dẫn thực hành các môn học, nhất là các môn nghiệp vụ.

Tuy chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định, nhưng Trường 12 – 75 đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, đào tạo, bồi dưỡng hàng ngàn cán bộ cho lực lượng Công an Lào. Nhiều đồng chí đã trưởng thành vượt bậc, trở thành cán bộ lãnh đạo chủ chốt, được bố trí giữ các trọng trách quan trọng trong tổ chức Đảng, Nhà nước, Bộ An ninh và nhiều cơ quan bộ, ngành khác của Lào…

Thực hiện Thỏa thuận giữa hai Bộ Chính trị, ngày 17/3/1977, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Nội vụ, cựu binh và xã hội Lào đã ký Hiệp định về quan hệ hợp tác toàn diện giữa hai Bộ. Đây là lần đầu tiên hai Bộ có một hiệp định hợp tác toàn diện, thể hiện sự tin cậy, có trách nhiệm, nghĩa vụ với nhau, góp phần tạo cơ sở vững chắc cho mối quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai Đảng, hai Nhà nước. Từ đây về sau, định kỳ hàng năm, lãnh đạo hai Bộ thường xuyên có các chuyến thăm, làm việc, tọa đàm trao đổi kinh nghiệm và ký kết các biên bản, thỏa thuận, nghị định thư, kế hoạch hợp tác. Ngày 1/7/1979, Bộ Nội vụ Việt Nam thành lập đoàn chuyên gia tại Lào có nhiệm vụ giúp Bộ Nội vụ, cựu binh và xã hội Lào về xây dựng tổ chức lực lượng và các mặt công tác an ninh.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ, đặc biệt là của lãnh đạo hai Bộ, quan hệ hợp tác, liên minh đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung giữa Công an Việt Nam và An ninh Lào ngày càng được củng cố và phát triển. Trên con đường xây dựng đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội, mặc dù phải đối mặt với những thách thức lớn nhưng xác định nhiệm vụ công tác an ninh luôn là một bộ phận hết sức quan trọng trong chiến lược xây dựng, bảo vệ đất nước đối với Việt Nam và Lào, nên tại các cuộc gặp hai Bộ Chính trị hàng năm, vấn đề hợp tác về an ninh, quốc phòng giữa hai nước luôn được đặt ở vị trí quan trọng.

Đảng, Chính phủ hai nước đã ký hiệp ước phòng thủ, ký những hiệp định, nghị định về hợp tác, hỗ trợ nhau trong việc củng cố, bảo vệ an ninh, trật tự. Lãnh đạo cấp cao của hai Bộ thường xuyên tổ chức trao đổi các chuyến thăm, làm việc để bàn thống nhất về chiến lược an ninh dài hạn; xây dựng chiến lược bảo vệ Tổ quốc, xây dựng lực lượng công an - an ninh vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, chuyên môn; coi trọng việc trao đổi thông tin, kinh nghiệm xây dựng lực lượng, chống xâm nhập, chống bạo loạn và vô hiệu hóa các hoạt động “Diễn biến hòa bình” của kẻ địch; xây dựng, triển khai các kế hoạch hợp tác định kỳ trong phòng ngừa, đấu tranh với các loại tội phạm; phối hợp tổ chức thành công nhiều hội nghị chuyên đề về bảo vệ an ninh biên giới, về phòng chống ma túy và các loại tội phạm, tạo điều kiện cho các đơn vị nghiệp vụ của hai Bộ quan hệ trực tiếp và kết hợp chặt chẽ phòng ngừa, ngăn chặn, đấu tranh có hiệu quả với các hoạt động của các thế lực thù địch, phản động và các loại tội phạm xâm nhập, phá hoại cách mạng hai nước...

Hiện nay, công tác hợp tác đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ, trao đổi đoàn nghiên cứu, học tập kinh nghiệm ngày càng được chú trọng, đáp ứng kịp thời yêu cầu công tác và nâng cao năng lực chiến đấu cho lực lượng Công an hai nước. Dự án xây dựng Học viện Chính trị Công an nhân dân Lào đang được triển khai, là món quà của Việt Nam trao tặng nước bạn Lào, nhân dịp kỷ niệm Năm đoàn kết hữu nghị Việt Nam-Lào, Lào-Việt Nam 2022. Điều này càng khẳng định mối quan hệ gắn bó keo sớn, nương tựa, cùng nhau hợp tác, phát triển giữa hai nước và hai Bộ, như đồng chí cố Bộ trưởng Bộ An ninh Lào Thôngbăn Xẻngaphon đã khẳng định: Sự ổn định, phát triển của các đồng chí Việt Nam gắn liền với sự ổn định và phát triển của cách mạng và nhân dân Lào. Chúng ta là hai anh em, tình cảm của chúng ta đã xanh tươi, đã bền vững và sẽ mãi xanh tươi, đời đời bền vững.../.

Thiếu tá Lê Mai Trang - Khoa Lịch sử Đảng và TTHCM